رودخانه سرباز سیستان و بلوچستان

به طور کلى جریان سالانه این رودها، معمولاً توسط چند طغیان، که اغلب به صورت ناگهانى، ظرف چند ساعت پس از رگبار به اوج مى‏رسد، تأمین مى ‏گردد. بنابراین جریان پایه معمولاً دراین رودخانه ‏ها وجود ندارد.

پس از خاتمه هر طغیان، جریان رودها رو به خشکى مى‏ گذارد. با وجود آنکه رودخانه سرباز مهمترین رودخانه بخش محسوب مى ‏گردد ولى چنانچه در طى دو یا سه سال بارندگى رخ ندهد، بیشتر بستر آن خشک مى ‏شود. ولى در بعضى جاها، بستر آن همیشه داراى آب است.

سیلاب هاى رودخانه سرباز ناشى از رگبارهایى است که بیشتر در فصل زمستان و اوایل بهار و تابستان به وقوع مى‏ پیوندد. این سیلاب ها مزارع و باغات را ویران، قنات ها را شکسته، نهرها و جوی هاى کشاورزى را پر از گل و لاى کرده و از بین مى‏ برند و حتّى گاه دیده مى‏ شود که درختان بزرگى از جمله خرماها را از ریشه کنده و با خود مى ‏برند.

طول این رودخانه ۳۱۳ کیلومتر و ارتفاع سرچشمه آن ۱۴۵۰ متر است.

آب این رودخانه در مواقع کم آبى، معمولاً از مرکز بخش سرباز تا دَپْکَوْرْ دایمى است ولى از دَپْکَوْرْ تا روستاى جَمیدَر آبى در بستر آن جریان ندارد و دوباره از روستاى جَمیدَر تا نرسیده به روستاى زِیارَتْ جاه آب جریان مى ‏یابد و از زِیارَتْجاه تا پایین دست روستاى حِیط بستر آن خشک است.

آنگاه از روستاى نُوبَنْدْ تا قسمت عُلیاى چراغان آب جریان دارد، از این نقطه تا نزدیکى روستاى هُدارْ بستر آن خشک بوده و سپس در نزدیکى هُدارْ جریان یافته و در پایین دست هُدار دوباره خشک شده تا اینکه در نزدیکى سد پیشین مجدداً آب در بستر آن جریان مى ‏یابد. همچنین، سرچشمه و منشأ تمامى رودها داراى آب دایمى هستند.

مناطق دائمی و خشک رودخانه سرباز در مواقع کم آبی، معمولاً از مرکز بخش سرباز تا دَپْکَوْرْ دایمى است.

با بازدید از این رودخانه، شاهد منظره ای تماشایی،رودخانه ای دیدنی و پوشش گیاهی سرسبز و چشم نوازی خواهید بود.

با توجه به وضعیت آب و هوایی سیستان و بلوچستان، فصل بهار، اواخر تابستان و اوایل پاییز زمان مناسب تری برای بازدید از جاذبه های این استان هستند.

معمولاً سرچشمه این رودها، نواحى کوهستانى هستند که به علت عدم نفوذ آب در این نواحى آب ‏ها بصورت سطحى جریان مى ‏یابند و منابع آب دایمى را در آن مناطق تشکیل مى ‏دهند. به همین جهت در محل سرچشمه، اغلب رودخانه ‏هاى این بخش روستاهایى دیده مى ‏شوند که اشتغال اهالى آن ها، باغدارى است.

یکى دیگر از منابع آب هاى دایمى، چشمه ‏ها هستند که بطور پراکنده دیده شده و بیشتر در دهستان هاى سرکور و کیشکور و در بستر رودها، خصوصاً رودخانه سرباز، وجود دارند که آب آن ها بیشتر صرف آشامیدن اهالى و دام ها و در مواردى آبیارى باغات مى ‏شود. معمولاً در محل ظهور چشمه‏ ها، روستاهاى کوچکى، با تعدادى درخت خرما و باغات انگشت شمارى، احداث شدند که چنین وضعى در دهستان کیشکور بیشتر چشمگیر است. هر چند این چشمه ‏ها داراى آبدهى زیادى نیستند ولى با این وجود در بعضى از روستاها اهمیت حیاتى دارند، بطوریکه با خشک شدن آن ها، زندگى اهالى غیرممکن مى ‏شود و مجبور به ترک وطن و کوچ مى ‏گردند.

از ویژگی های خاص و حائز اهمیت این رودخانه در بخش و منطقه سرباز هرچه بگوییم، کم گفته ‏ایم. در مورد اهمیت آن همین بس که حیات اقتصادى جنوب استان به این رودخانه بستگى دارد و چه بسا با خشک‏ شدن آن دیگر هیچ حیاتى در منطقه مشاهده نشود و روستاهاى فراوانى به ویرانى مبدّل گردند.

آب این رودخانه در طول مسیر خود براى روستاهاى واقع در کناره ‏هاى آن، منبع آب منحصر به فرد است. تراکم آبادی ها در مسیر این رودخانه بسیار زیاد است. و زمینه اى زراعى آن ها از همین رودخانه مشروب مى ‏گردند. رودخانه سرباز نقش بسیارى را در آبادانى زمین هاى اطراف خود دارد و از آنجا که آبرفت هاى زیادى را در این اراضى ته ‏نشین مى ‏کند، بسیار پربرکت و آباد هستند.

آب این رودخانه نه تنها منطقه سرباز، بلکه بخش راسک و سرزمین هاى پهناور دشتیارى را نیز مشروب مى ‏کند. بطور کلى مى ‏توان گفت که بیشتر زمین هاى حاصلخیز دشتیارى، بر اثر رسوبگذارى همین رودخانه، در طى سالیان متمادى و طولانى، بوجود آمده ‏اند. هم اکنون با احداث سدپیشین، بیشترین استفاده را از آب این رودخانه، اهالى دشتیارى و باهوکلات و چابهار مى‏ برند.