آتشکده زرتشتیان یزد

نقشه‌ آتشکده ورهرام یزد ازسوي مهندسان پارسي كشيده شد و شادروان «ارباب جمشيد امانت» سرپرستي و نظارت ساخت اين بنا را بر دوش داشت. ساختمان کنونی آتشکده یزد در آبان ماه ۱۳۱۳ با سرمایهٔ یک زرتشتی پارسی به نام «همابائی» بر قطعه زمینی که از سوی چند تن از زرتشتیان ایران ازجمله برادران امانت به یاد فوت پدرشان «اردشیر مهربان رستم» امانت وقف شد، ساخته شد.

نقشهٔ این بنا را مهندسان پارسی کشیدند و «ارباب جمشید امانت» سرپرستی و نظارت ساخت این بنا را بر عهده داشت. وی در خاطرات خود نوشته‌ که برای جلب توجه پارسیان هندوستان، پنج بار به آن دیار سفر کرده‌است. چهار بار با کشتیهای بخار بر روی آب‌های خروشان اقیانوس هند و یک بار پیاده و با شتر در ریگزارهای بلوچستان ایران و پاکستان تا سرانجام انجمن پارسیان هند پرداخت هزینهٔ ساختمان آتش ورهرام یزد را پذیرفت.

آتشکده ورهرام همه روزه صبح و عصر به جز تعطیلات رسمی، برای بازدید عموم آزاد است.

باستانی‌ ترین دوران، آتشکده‌ها ساده و بدون زرق و برق ساخته می‌شدند و آتشکده یزد نیز از این قاعده مستثنی نیست. معماری ساختمان آتشکده از معماری آتشکده‌ های پارسیان هند تأثیر گرفته است. این بنا که در وسط حیاط واقع شده و درختان همیشه سبز آن را احاطه کرده‌ اند، در حدود ۲۱ متر از سطح زمین بلندتر است و برای رسیدن به ورودی آن باید از ۸ پله بالا رفت.

نگاره فَرَوَهَر و سرستون‌ های سنگی، زیبایی ویژه‌ ای به ساختمان بخشیدند. این سرستون‌ ها و سنگ‌های گلدار پای دیوارها هنر دست هنرمندان اصفهانی است که در اصفهان سنگ‌ ها را تراشیده و سپس تا یزد بردند. کاشی‌ های نگاره فروهر بالای سردرِ ورودی نیز توسط هنرمندان کاشی‌ کار یزدی انجام پذیرفته است. در داخل ساختمان، دیوارها با تصاویر زرتشت و جمله‌ هایی از کتاب مقدس اوستا تزئین یافته‌ است

حوضی مُدور و بزرگ در ورودی بنا به این مجموعه زیبایی خاصی بخشیده است و به رسم دیگر حوض‌ های دنیا کف آن به وسیله بازدیدکننده‌ ها با سکه‌ های ریز و درشت پول فرش شده است. اتاق نگهداری آتش مقدس، در وسط ساختمان (دور از تابش خورشید) قرار دارد و در اطراف آن اتاق هایی برای نماز و نیایش طراحی شدند.

از نکات مثبت مربوط به این جاذبه می توان به ثبت آن در تاریخ 22 شهریورماه 1378 با شماره 2431 به عنوان یکی از آثار ملی ایران اشاره کرد.

با توجه به وضعیت آب و هوایی یزد، فصل های بهار و زمستان زمان مناسبی برای بازدید از جاذبه های این استان هستند.

ورود به این نیایشگاه همیشه برای نیایش‌ کنندگان با آدابی همراه بوده‌است. از جمله پاکیزگی زنان و مردان، مردان باید برای ورود با کلاه سفید و زنان با روسری سفید و لباس رنگ روشن و بدون کفش وارد شوند. آتش مقدس درون مجمر بزرگی از جنس برنز است و شخصی به نام «هیربد» مسئول روشن نگه‌داشتن آن است. بازدیدکنندگان این آتشکده می‌توانند این آتش همیشه فروزان را از پشت دیوار شیشه‌ای ببینند.

در مورد قدمت تاریخی آتش این آتشکده گویند که نزدیک ۱۵۱۵ سال است که روشن مانده‌است. این آتش فروزه‌ ای است از آتش آتشکده کاریان در لارستان که به عقدای یزد آورده شد و نزدیک به ۷۰۰ سال در آنجا روشن نگه داشته شد و سپس در سال ۵۲۲ از عقدا به اردکان برده شد و نزدیک به ۳۰۰ سال نیز در اردکان یزد بود و در سال ۸۵۲ از اردکان به این شهر برده شد. نخست در محله‌ای به نام «خلف خان علی» در خانهٔ یکی از موبدان بزرگ به نام «موبد تیرانداز آذرگشسب» نگهداری می‌ شد و در سال ۱۳۱۳ پس از ساخته شدن این آتشکده به درون آن برده شد.