ایوان مهدعلیا صفوی

ایوان مهد علیا به دهانه 11 و طول 12 و ارتفاع 14 متر با جدار و جرزهای آجری و محرابی زیبا آراسته به گچ بری و کتیبه ای کمربندی و پوشش رسمی بندی در سه قسمت با غرفه یا صفه های فوقانی است که با چند درگاه از طرفین به دو شبستان شرقی و غربی مرتبط می باشد.

جرزهای طرفین ایوان به قطر چهار متر و روی هم جرزی سه صفه است که محرابی ساخته شده که صفه اولی و دومی دارای پوشش مقرنس گچی هستند. از صفه دوم این مسجد نیز یک درب به غرفه‌های ایوان باز می‌شود که جلوی آن در حال حاضر مسدود شده است.

غرفه‌های چهارگانه طرفین ایوان با صفه‌های زیبای مقابل آنها در قطر پایه ساخته شده‌اند و پوشش آن‌ها مانند پوشش سه صفه جنوبی مقرنس گچی است و بغله و اسپرشان با نقشه ملات‌سازی طلایی آراسته شده است. در سینه اسپر صفه‌های مقابل قسمت کاشی‌کاری ورودی آن به خط بنایی از کاشی‌های دوالی و در صفه وسطی چهار نام محمد به طور معکوس و در صفه طرفین چهار نام علی به صورت معکوس نوشته شده مشاهده می‌شود.

غرفه‌های دو طرف ایوان مهد علیا قم به صفه‌های مقابل راه دارد، در کمربند ایوان زیر صفه‌ها کتیبه‌ای گچ‌بری به خط برجسته ثلث وجود دارد. از دیگر آثار ارزنده هنری این ایوان محراب زیبایی به شکل چند ضلعی هفت ترکی مزین به گچبری‌های اصیل و مستند است که تاریخ ساخت را نیز همچنان حفظ کرده است.

دهانه محراب دو متر و ارتفاع آن سه متر است و دارای ازاره‌ای به ارتفاع یک متر و 20 سانتی‌متر مزین به کاشی‌های منقش هفت رنگ قدیمی است که بالای آن گچ‌بری با نقشه ملات‌سازی به صورت آجری دیده می‌شود که در کمرگاه آن مقرنس ریزی وجود دارد.

کمربندی به عرض 30 سانتی‌متر و روی آن در سینه هر یک از اضلاع هفت‌گانه ترنجی اعم از فلکه‌ای و بیضی مشاهده می‌شود که دارای کتیبه‌ای به خط برجسته ثلثی ریحانی گچبری شده همراه با کنده‌کاری است دو طرف ایوان دو گوشوار یا شبستان است که از هر یک دو درگاه به ایوان و سه درگاه به صحن باز می شود و جلو آن ها درهای سراسری یا شبکه آجری نصب شده است.

ایوان مهدعلیا در شهرستان قم - ابتدای خیابان آستانه قرار دارد.

این بنا به عنوان يکي از جاذبه هاي تاريخي قم در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.

با توجه به وضعیت آب و هوایی استان قم، فصل های بهار و اوایل پاییز زمان مناسبی برای بازدید از این جاذبه است.

خیرالنساء بیگم یا مهدعلیا، (تولد حدود ۱۵۴۸ در بهشهر، طبرستان – درگذشته ۲۷ ژوئیه ۱۵۷۹ درقزوین، ایران صفوی) شاهدخت مرعشیان،ملکه همسرشاه محمد خدابنده و همچنین مادر شاه عباس یکم در دوران صفویان بود. او به مدت دو سال شخصاً به نام خود امپراتوری صفوی را اداره می‌کرد و در تمام مجالس و جلسات حکومتی حضور و فرمان رسمی شاهی داشت.