مشخصات بقعه قیدار نبی (ع)
بقعه قیدار نبی (ع)، از جاذبه های تاریخی در شهرستان خدابنده و مرکزشهر است که به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شمارهٔ ثبت ۳۲۱ به ثبت رسیده است. انتساب این بقعه به قیدار نبی با استشهاد ۶۵ نفر از علمای طراز اول مورد تایید قرار گرفته.
تاریخچه بقعه قیدار نبی (ع)
بقعه قیدار نبی مربوط به سدهٔ ۷ و ۸ هجری قمری است و تاریخ احداث بنا دو کتیبه سنگی در جبهه جنوبی بقعه و هشتی دیده میشود. بنابر کتیبه داخل بقعه، این بنا در سال 719 به دلیل ارادت بسیار بلغان خاتون همسر غازان خان به قیدار نبی، احداث و گنبد آن در سال 751 ساخته شده و گچبریهای بنا متعلق به قرن 11 هجری قمری یعنی زمان صفویان است.
ویژگیها بقعه قیدار نبی (ع)
این بقعه توسط زائرسرایی بزرگ محصور است که با پلان مستطیلی به سبک خاصی اجرا شده و می توان گفت تقلید ناقصی از سبک بناهای چهار ایوانی است. به جز ضلع شرقی صحن که طاق نماست در بقیه اضلاع، حجرههایی به عنوان محل سکونت زائرین دیده میشود که حجرههای ضلع غربی به جهت شیب تند زمین، در دو طبقه احداث شدند. طبقه زیرین اختصاص به محل احشام زائرین دارد.
در ضلع جنوبی، درِ ورودی با دو برج کنترل میشود که زنجیر عدالت جهت تَظَلُم مردم در آن آویزان است.
سیمای عمومی بقعه قیدار نبی (ع)
این بنا از آجر و بر روی سه ردیف سنگ سبز تراشیده، ساخته شده و ترکیب کلی آن از دو چهارطاقی چسبیده به هم تشکیل شده که چهارطاقی نخستین به عنوان هشتی با پوشش گنبدی احداث شده و سقف آن بر چهار جرز استوار است. در حدّفاصل دو جرز از سمت غرب، درِ ورودی بقعه قرار دارد که به سبک چهارطاقی ادر آن است که دیوار به جرز باربر تبدیل شده.
تا ارتفاع یک متری دور تا دور بنا با کاشیهای شش گوش، به رنگ های فیروزه ای، بنفش، سیاه و سفید دیده می شود و بر بلندای آن گنبد دو جداره قرار دارد. جدار نخستین که سقف بقعه را تشکیل داده از قسمت درون با گچبریهای بسیار زیبایی پوشیده شده و ترکیب کلی تزئینات از موتیفی به نام شمسه از وسط عرقچین با کاربندی زیبایی منشعب شده و این کاربندی تاحدی تصاویر را محدود می کند. گچبریها از گل و بوته، لچک و ترنج، تصویر خیالی فرشتگان، درخت تزئینی که همان درخت معروف زندگی است به همراه پرندگان زیبا و تماشایی طراحی شدند.
هنگام بازدید از این جاذبه، گنبد ساده ای می بینید که با سبکی خاص بنا شده و از نوع گنبدهای زنگولهای است. در گوشوارههای جرز شرقی تزئینات اولیه بر اثر رطوبت حاصله از فیلپوشهای سقف فرو ریخته ولی در دوران قاجار مرمت شده. ضریح قیدار نبی با زیبایی هر چه تمام تر و از چوب گردو ساخته شده و تزئیناتی شامل طرحهای هندسی، گل و بوته به روش حکاکی در آن منقوش است. در دوران صفویه به جهت حفاظت آن ضریح دیگری در این محل نصب شده که ترکیبی از گرهسازی و شمسه دارد.
سایر اطلاعات بقعه قیدار نبی (ع)
قدیمیترین بخش از آثار این بقعه، کتیبه ای است سنگی که در ضلع جنوبی شبستان نصب شده و به تجدید حیات این بنا توسط بلغان خاتون اشاره دارد. خط این کتیبه ثلث جلی و به سبک حکاکی رقم گردیده و عمق آن قابل توجه است. کتببه دوم در ضلع جنوبی فضای نخست نصب شده که به تعمیر این بنا در سال ۷۵۱ ه.ق اشاره دارد. خط این کتیبه نستعلیق است و کلماتی که در آن حک شده، عمق کمتری دارد.
زمان مناسب بازدید بقعه قیدار نبی (ع)
فصل های بهار و تابستان، زمان مناسبی برای سفر به زنجان و بازدید از این جاذبه هستند.
نکات مثبت بقعه قیدار نبی (ع)
بازسازی و مرمتی که در این جاذبه انجام شده بسیار ارزشمند و قابل توجه است.