مشخصات قله ریگ و ریگ یلان لوت مرکزی
فاصله شمال تا جنوب ریگزار در حدود 150 کیلومتر و فاصله شرقی غربی آن در حدود 70 کیلومتر است. خط الراس تپه ها جهتی جنوب غربی- شمال شرقی دارند که در نواحی شمالی تر، این شیب بیشتر به سمت شمال و در نواحی شرقی جهتی غربی شرقی به خود می گیرند. این ریگزار از غرب به چاله مرکزی لوت، از شمال به ده سلم از شرق به نصرت آباد، ارتفاعات اسپی و اوخوران و از جنوب و جنوب غربی به لوت زنگی احمد و کال شور لوت محدود میگردد و تا بلوچ آب ادامه می یابد.
تاریخچه قله ریگ و ریگ یلان لوت مرکزی
در زمان هخامنشیان در قسمت شرقی لوت اقوام آریاسپی ها زندگی می کردند. آریاسپی واژه ای اوستایی است و به معنی سوارکار ماهر است. این قوم که امروزه آنان را به قوم بلوچ میشناسیم در جنگهای شرق ایران به کورش کمکهای شایانی نمودند و از این رو مورد التفات وی بودند. به گونه ای که از پرداخت مالیات معاف بودند و نامی از آنان در کتیبه بیستون به عنوان پرداخت کننده خراج نیامده است. آریان در کتاب تاریخ اقوام ایران می نویسد: این قوم به واسطه کمک فراوان به کورش در دربار هخامنشیان اعتبار و احترام زیادی یافتند و در منطقه خود نوعی خود مختاری داشتند.
اسکندر مقدونی پس از فتح ایران چون به این منطقه رسید آنان را ارج نهاد و از تصرف سرزمینهای آنان چشم پوشی کرد. مورخین یونانی از قوم آریاسپی تمجید فراوان نموده اند و آنان را نمونه ای از طوایف کامل مترقی و منزه دانسته اند. متاسفانه بسیاری از نام های تاریخی مناطق حاشیه لوت دچار تغییرات غیر ضروری شده است و تطابق مکان های فعلی با نسخ تاریخی را دچار مشکل کرده است. از این رو شایسته است مطالعات نامشناسی درباره محلهای تاریخی دنبال شود و نام صحیح و اصلی بسیاری از آبادیهای اطراف لوت مشخص گردد تا نامهای جغرافیائی بغلط ضبط نشوند و یا باشتباه نام قدیمی آنها عوض نگردد. به عنوان مثال نصرت آباد که نام قدیمی و تاریخی اسپی یا سپی را داشته در زمان پهلوی اول بواسطه شهرت حکمران محلی نصرت آباد شده است. در زیر به گوشه ای از مناطق تاریخی حاشیه ریگ یلان اشاره می گردد.
ویژگیها قله ریگ و ریگ یلان لوت مرکزی
ارتفاع کف دشت از سطح آب های آزاد در نواحی حاشیه غربی ریگ یلان، در حدود 550 متر و در نواحی شرقی در حدود 830 متر است. شیب نواحی غربی به سمت غرب تا مرکز چاله لوت کاهش می یابد. در نواحی حاشیه شرقی ریگ یلان، این شیب به سمت شرق افزایش می یابد.
سیمای عمومی قله ریگ و ریگ یلان لوت مرکزی
ارتفاع تپه ها از جنوب به مرکز افزایش یافته و با حرکت به سمت شمال از ارتفاع آنها کاسته می شود تا آنکه هم ارتفاع سایر تپه های منطقه شوند. این تپه های ماسه ای علی رغم جهت جنوب غربی شمال شرقی بدنه ریگ یلان جهتی کاملا شمالی جنوبی دارند و ریگ یلان را به دو منطقه شرقی و غربی تقسیم کرده اند. در پای این دیواره ماسه ای قیفهای عظیم ماسه ای قرار گرفته است که وجود این قیفهای عظیم ابهتی دو چندان به منطقه قله ریگ داده است. سازند این منطقه ارتفاعات آتشفشانی است که به مرور زمان توسط ماسه های روان پوشیده شده است. وجود دو باد غالب در منطقه که یکی از سمت جنوب غربی به سمت شمال شرقی و دیگری از جنوب شرقی به شمال غربی و برآیند این دو باد باعث ایجاد چنین دیواره عظیمی از ماسه در ریگستان یلان شده است.
زمان مناسب بازدید قله ریگ و ریگ یلان لوت مرکزی
رطوبت هوای منطقه در زمستان در حدود 30 درصد و در تابستان تا حدود 10 درصد کاهش می یابد. اوایل بهار و فصل پاییز زمان مناسبی برای بازدید از این جاذبه طبیعی هستند.
سایر اطلاعات قله ریگ و ریگ یلان لوت مرکزی
ارتفاع تپه ها از شمال تا مرکز افزایش می یابد و از مرکز به سمت جنوب مجددا با کاهش همراه است. در قسمت جنوبی ریگ یلان، تپه ها با تغییر جهت به سمت جنوب غربی و نهایتا غرب به کلوت های غربی لوت پیوند می خورند.