مشخصات موزه مکتب کمال الملک تهران (نگارستان)
در این موزه که در بخش جنوبی باغ نگارستان واقع شده تابلوهایی از استاد محمد تجویدی، که با آبرنگ و گواش در سالهای 32، 66 و 73 کار کرده به نمایش گذاشته شده است.
اما آثار نقاشی با گواش روی مقوا کاری از ابراهیم جباری معروف به جبار بیک نیز در نوع خود دیدنی است در میان تمامی تابلوهایی که در این گالری به نمایش گذاشته شده، تابلویی از نسیم شمال نیز در سال 54 توسط رضا شهابی با مداد رنگی وجود دارد که توجه هر بازدیدکننده ای را به خود جلب می کند.در این میان،می توان دورنمایی از مرقد شاه عبدالعظیم حسنی را دید که توسط میکائیل (میشا) شهبازیان در سال 1962 میلادی نقاشی شده است همچنین عمارت شهرستانک را در آن زمان که هنوز سالم و پابرجا بود.
تابلوهای نقاشی علی اکبر خزینه، یا مشق نقاشی علی اکبر یاسمی در کنار تصویری از سید ابوالحسن اصفهانی کاری از علی اشراف والی و تصویری ابوالحسن صبا که در سال 1317 کشیده شده، بخشی از پرتره های این گالری_ موزه هستند.
تاریخچه موزه مکتب کمال الملک تهران (نگارستان)
این موزه در ۲۴ تیر ماه ۱۳۹۲ با مشارکت سازمان زیباسازی و معاونت فرهنگی دانشگاه تهران در باغ نگارستان دانشگاه تهران گشایش یافت.
استاد محمد غفاری معروف به کمال‌الملک از چهره‌های تابان هنر ایران به شمار می‌آید. تحولی که او با هنر خویش پدید آورد، چنان تأثیری در جامعه به وجود آورد که شخصیتش به زودی و در فرهنگ مردم، به مثابه یک اسطوره ملی جلوه‌گر شد و شاید به از همین دلیل است که امروزه در کمتر شهر و دیاری نام او الصاق شده به عنوان یک خیابان، مدرسه و یا آموزشگاه نباشد.
استاد کمال‌الملک در سال ۱۲۹۰ شمسی مدرسه صنایع مستظرفه را در باغ نگارستان بنیان گذاشت و با وجود سختی‌های که پیش رو داشت، به جذب و تربیت شاگردان پرداخت. حسب جذبه شخصی وی، اغلب شاگردانش به مراتب عالی از هنر ارتقا پیدا کردند و در دنباله، به مدت نیم قرن شیوه و روش استاد خود را پایدار نگاه داشتند و همین استادان، با تدریس در دانشگاه و هنرستان‌های تجسمی، حکم معلمی بر کسانی یافتند که هنر جدید ایران را در سالهای بعد راهبردی نمودند. رویین پاکباز در کتاب دایرۃ‌المعارف هنر و در ذیل مدخل «مکتب کمال‌الملک» مراتب کیفی این ژانر هنری را این‌گونه توصیف می‌کند.
«مکتب کمال‌الملک اصطلاحی است برای توصیف آثار شاگردان کمال‌الملک و پیروان راه و روش او. آشتیانی، وزیری، حیدریان، شیخ، یاسمی، محمود اولیا، علی‌اکبر نجم‌آبادی، یحیی دولتشاهی، محسن سهیلی صدیقی، محسن مقدم، فتح‌الله عبادی، رضا شهابی، مارکار قرابگیلان، صمیمی، مصطفی نجمی و چند تن دیگر در این مکتب جای دارند. شاید بتوان نام رسّام ارژنگی و میرمصور ارژنگی – که در روسیه آموزش دیدند و در تبریز به تدریس پرداختند – و نیز علی‌اصغر پتگر جعفر پتگر، و هوشنگ پیمانی را هم بر آن فهرست افزود؛ ولی علی رخساز و علی‌اکبر صنعتی از این جمع تا اندازه‌ای متمایز هستند.
اینان – به پیروی از کمال‌الملک – کمال مطلوب خود را در هنر رافائل، تیسین، روبنس و رمبرانت می‌جستند؛ اما در عمل، راه هنر آکادمیک سدة نوزدهم اروپا را دنبال می‌کردند. بنابراین، آمیخته‌ای از کلاسی‌سیسم سطحی و ناتورالیسم آشکار همراه با نوعی احساساتی‌گری شبه رمانتیک را در کارشان می‌توان دید. اغلب آن‌ها در دبیرستان‌ها، هنرکده‌ها، و آموزشگاه‌های خصوصی به کار تدریس مشغول بودند، و حتی دست به انتشار کتاب‌های راهنمای نقاشی و طراحی می‌زدند. به طورکلی، «مکتب» آن‌ها در مدتی بیش از ۷۰ سال، هنر معاصر ایران را زیر نفوذ داشت و هنوز هم نقش مهمی در هدایت فرهنگ و سلیقة هنری عمومی ایفا می‌کند (نکته آن‌که، از میانه سدة نوزدهم جریان‌های همانندی با وسعت و قدرت نفوذ و پایداری متفاوت در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی پدید شده‌اند که غالباً با گرایش‌های نو مخالف بوده‌اند).
اگرچه تعصب در پیروی از اصول و میثاق‌های سنت طبیعت‌گرایی اروپایی، وجه مشترک تمامی پیروان کمال‌الملک است؛ اینان به لحاظ دانش، توانایی فنی، و انتخاب اسلوب و موضوع کار یکسان نیستند. تقریباً همه این‌ها در موضوع‌های تک‌چهره، طبیعت بیجان، و منظره کار کرده‌اند؛ و نیز جملگی تمایلی به مردم نگاری از خود نشان داده‌اند. ولی در این میان، برخی ویژگی‌ها را نیز می‌توان تشخیص داد (مثلاً: لطافت سایه‌روشن‌کاری وزیری، استحکام طراحی شیخ، قلم‌زنی آزاد اولیا، تنوع اسلوب شهابی و حساسیت اجتماعی پیمانی و صنعتی). به نظر می‌رسد که آگاهی و درک هنری در حیدریان و صدیقی عمیق‌تر است؛ و شاید همین امتیاز باعث می‌شود که آن‌هاـ دست کم در برخی آثارشان- از حدود این مکتب فراتر روند.»
ویژگی‌ها موزه مکتب کمال الملک تهران (نگارستان)
مجموعه شاگردان استاد کمال‌الملک، بالغ بر ۷۰ تن می‌شوند که بیش از ۵۰ نفر آنان، به مراتب والای هنر دست یافتند. خوشبختانه سازمان زیباسازی تاکنون موفق به خرید تعدادی اثر از مهم‌ترین آثار شاگردان برجسته مکتب کمال‌الملک شده که البته این آثار منحصر به دو نسل از پیروان این مکتب است که بخش عمده آن شاگردان مستقیم استاد و بخش دیگر را شاگردان مدرسه کمال‌الملک (نسل دوم) شامل می‌شوند.
اسامی هنرمندانی که آثارشان در موزه مکتب کمال الملک جمع آوری شده به این شرح است: ابوالحسن صدیقی/ آرشاک/ اسکندر مستغنی/ اسماعیل آشتیانی/ جعفر پتگر/ جمشید امینی/ حسنعلی وزیری/ حسین شیخ/ حسینعلی مؤیدپردازی/ رسام ارژنگی/ رضا شهابی/ رضا صمیمی/ غلامعلی سیف ناصری/ شوکت‌الملوک شقاقی/ صدرالدین شایسته شیرازی علی اصغر پتگر/ علی رخساز / علی کریمی/ علی محمودی/ علی‌اشرف والی/ علی‌اکبر صنعتی/ علی‌اکبر نجم‌آبادی/ علی‌اکبر یاسمی/ عباس کاتوزیان/ علی‌محمد حیدریان/ عفت‌الملوک شقاقی/ مارکار قرابگیان/ محسن سهیلی/ محمدعلی فروغی/ محمود اولیا/ مصطفی نجمی/ مهدی تائب/ مهدی سجادی/ میرمصور ارژنگی/ میشا (میکائیل) شهبازیان/ ناصر شهبازی/ هادی تجویدی/ یحیی دولتشاهی/ دوستعلی معیرالممالک و هوشنگ پیمانی.
سایر اطلاعات موزه مکتب کمال الملک تهران (نگارستان)
در این موزه به بررسی مکتب کمال‌الملک و نگارگری تهران پرداخته می شود و آثاری از کمال‌الملک و دو نسل از شاگردانش در معرض دید عموم قرار گرفته است. همچنین اسناد مدرسه صنایع مستظرفه، که کمال الملک در این مدرسه توانست در اشاعه هنر خود کوشا باشد، به همراه احکام و دست نوشته های این مدرسه به نمایش در آمده است. باغ نگارستان که در عصر قاجار توسط کمال الملک به مدرسه صنایع مستظرفه تبدیل شد و توانست در احیا و اشاعه هنرهایی همچون نقاشی، نگارگری، مجسمه سازی و ... تاثیرگذار باشد، توسط سازمان زیباسازی شهر تهران با همکاری دانشگاه تهران، برای مکان تاسیس موزه مکتب کمال الملک انتخاب شد تا این موزه در خاستگاه اصلی خود در باغ نگارستان تاسیس شود.
