کاروانسرای زین الدین یزد (رباط زین الدین)

این کاروانسرا از نظر معماری دارای اهمیت خاصی است و نمونه دیگری از آن به جز کاروانسرای بین کاشان و نطنز که ویران شده، وجود ندارد.

نقشه این کاروانسرا به شکل دایره است و دارای 5 برج نیم دایره است که به دیواره 8 متری آن متصل‌اند.

کاروانسرای زین الدین یزد یا همان رباط زین الدین، به دستور «زین الدین گنجعلی خان ریگ» حکمران کرمان و به امر شاه عباس ماضی در قرن 10 قمری ساخته شد.

این کاروانسرای در زمان خود محل استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده و امروزه با حفظ اصالت پیشینش، به عنوان هتلی برای گردشگران فعالیت می کند.

کاروانسرای زین الدین یزد (رباط زین الدین) در سال 2006 دیپلم افتخار یونسکو به دلیل «احیا و ساماندهی با بهره گیری از مصالح سنتی» دریافت کرد.

از بارزترین ویژگی های این بنا می‌توان به قرینه بودن شرق و غرب آن اشاره کرد و آب آن نیز از چشمه تامین می‌شد که امروزه نیز وجود دارد.

با توجه به وضعیت آب و هوایی یزد، فصل های بهار و زمستان زمان مناسبی برای بازدید از جاذبه های این استان هستند.

ساختمان کاروانسرای زین الدین یزد (رباط زین الدین) از آجر است. پس از سر در نسبتاً وسیع ضلع جنوبی، هشتی و سپس صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن، رواق‌های سکوداری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق‌هایی مشابه دیده می‌شود. در طرفین هشتی ورودی و پشت اتاق‌ها، راهروهای وسیع و طولانی قرار دارد که اصطبل چهارپایان بود.

فضای ضلع شمالی بنا- گویا شاه نشین- دارای سقفی بلند با کاربندی است. در داخل کاروانسرای زین الدین یزد (رباط زین الدین) عمدتاً از تزیینات آجر در نما استفاده شده که تابع طرح 12 ضلعی حیاط یا صحن مرکزی آن است. قسمت شاه‌نشین در بدنه و سقف دارای اندود گچ و کاربندی است. کنگره‌ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب انحنای برج و دیواره ها و نمای تمام آجر آن، چهره خاصی به این کاروانسرا بخشیده است.

امروزه، این بنای تاریخی مرمت و بازسازی شده و به محل مناسبی برای اسکان و پذیرایی گردشگران تبدیل شده است.