کلیسای مریم مقدس

درازای بنا ۱۶ متر و پهنای آن ۱۴ متر است و شکل کلی بنا به صورت مستطیل و شکل داخلی آن فضایی مربع شکل با چهار درگاه بلند است. امروزه از این کلیسا برای انجام فرایض دینی ارامنه و برگزاری مراسم مذهبی استفاده نمی‌شود و آخرین نماز جماعت و مراسم مذهبی در سال ۱۳۲۳ شمسی در این مکان برگزار شده است. 

کلیسای مریم مقدس در کوچه‌ای به نام ارمنستان گازران یا اونچی میدانی اردبیل به اهتمام خاچاطور شهبازیان ساخته شده از تاریخ دقیق ساخت این کلیسا اطلاعی در دست نیست ولی بر روی درِ ورودی آن تاریخ 1876 میلادی (برابر با ۱۲۵۵ خورشیدی) درج شده است که به سال اهدای در و نصب آن مربوط می‌شود.

این درِ چوبی با تزئینات هندسی زیبا، به وسیله خانواده میرزائیان و به یادبود «گالوست میرزایان»؛ پدر آن خانواده که از ارامنه اردبیل بودند، به کلیسا اهدا شده است و بر روی آن با خط ارمنی، بوسیله تکه هایی بریده شده از نی، که به شکل حروف درآورده و با میخ به متن درب کوبیده اند، چنین نگارش شده است: "این درب خانه حقیقی خداست، که بر رسم یادبود از طرف اگالوس ملیک میرزا یانس به کلیسای مریم مقدس هدیه می شود 1876."

این کلیسا که کمتر از دو قرن قدمت دارد تا سال (برابر با ۱۳۲۳ خورشیدی ) 1944 میلادی فعال بوده و آخرین مراسم مذهبی و نماز جماعت در سال 1944 میلادی (برابر با ۱۳۲۳ خورشیدی ) توسط کشیش وارطان ژاماگورسیان در آن انجام شده است. از این تاریخ به بعد به دلیل مهاجرت خانواده‌های ارمنی به تبریز و تهران، انجام مراسم مذهبی در این کلیسا تعطیل شده است.

در حال حاضر متعلقات این کلیسا از جمله حمام و مدرسه به طور کامل از بین رفته و بنای کلیسا نیز متروکه و در حال ویرانی است. از سال 1370 کلیسای مریم مقدس از طرف شورای خلیفه‌گری ارامنه آذربایجان در اختیار مدیریت میراث فرهنگی اردبیل قرار گرفت تا با کمک‌های مالی ارامنه این بنای تاریخی مرمت شده و با تغییر کاربری از فضای آن در زمینه‌های فرهنگی و هنری استفاده شود.این بنا را بعد از بازسازی متأسفانه تغییر کاربری داده و در حال حاضر به عنوان زورخانه استفاده می شود.

بهترين زمان براي بازديد از اين جاذبه فصل بهار و پاييز مي باشد.

بنا را بعد از بازسازی متأسفانه تغییر کاربری داده و در حال حاضر به عنوان زورخانه استفاده می‌شود.