دنیای آب انبارها؛ برترین جاذبه‌ گردشگری قزوین

به گزارش بزنیم بیرون ، ستان قزوین به علت دارا بودن دهها آب انبار، به شهر آب انبارهای کشور شهرت یافته است و در نوروز می تواند میزبان مسافران و گردشگران قرار گیرد.

قزوین از قدیمی ترین حوزه های تمدنی ایران است که بر اساس یافته های باستان شناسان سابقه سکونت در آن به ۱۰ هزار سال قبل می رسد که این شهر پایتخت ایران در دوره صفویه نیز بوده است.

استان قزوین با ثبت بیش از یک هزار اثر تاریخی که ۱۲ درصد بناهای تاریخی کشور را شامل می شود در این زمینه در رتبه نخست کشوری قرار دارد.

شهر قزوین با پیشینه غنی فرهنگی متاسفانه هنوز برای گردشگران ناشناخته مانده است.

یکی از جاذبه های تاریخی و طبیعی استان، آب انبارهای آن است، تنوع اقلیمى و قابلیت‌هاى آبى و خاكى استان، امكان كاشت انواع محصولات گرمسیرى و سردسیرى را فراهم كرده است.

سابقه سكونت ‌گزینى و تمدن ۹ هزار ساله و آثار باستانى و تاریخى چشمگیرى در قزوین بوجود آورده است.

كمبود آب در قزوین سابقه طولانى دارد و حتى ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره كرده است.

در قرن پنجم هجرى، افراد خیر براى رفع كم آبى شهر اقدام به حفر قنات كردند، اما چون باز هم در تابستان كم آبى به وجود مى‌آمد، مردم ثروتمند و خیر در محلات مختلف به ساخت آب انبار پرداختند.

شیوه ساخت آب‌انبارهای ایران، این بناها را به جاذبه‌های گردشگری استان‌هایی تبدیل كرده است كه از تعداد بسیاری آب‌انبار برخوردارند.

قزوین از جمله شهرهایی است كه به علت دارا بودن ده‌ها بنای آب‌ انبار، به شهر آب ‌انبارها شهرت یافته و در حال حاضر نیز به علت شیوه ساخت بی نظیر آب ‌انبارها در قزوین، این بناها به عنوان مهمترین جاذبه‌های گردشگری این استان به‌شمار میروند.

ساخت و وقف بیش از ۱۳۰ بناى شكوهمند و پرهزینه براى انباشت و ذخیره آب در شهرى كه از دیرباز به كم‌آبى شهرت داشته، افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگى و ده‌ها آبگیر كاروانسراهاى شهرى براى استفاده مسافران، قزوین را امروزه به شهر آب‌انبارها معروف كرده است.

معمارى شگفت‌انگیز آب انبارهاى قزوین كه هر یك پلانى جداگانه و متفاوت دارند، از تزیینات هنرى چشم‌گیرى برخوردارند، و این مهم آب‌انبارها را به مهمترین جاذبه‌هاى گردشگرى شهر قزوین تبدیل كرده است.

آب‌انبارهای این شهر كه مهمترین بناهای تاریخی قزوین به‌شمار میروند، از جذاب ترین بناهای تاریخی استان قزوین به شمار آمده و به عقیده بسیاری از آژانسداران حاضر در تور یاد شده، به تنهایی میتوانند، گردشگری قزوین را رونق بخشند.

افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگی و دهها آب گیر کاروانسراهای شهری برای استفاده مسافران در این شهر و ساخت و وقف بیش از ۱۳۰ بنای شکوهمند و پر هزینه برای انباشت و ذخیره آب در شهری که از دیرباز به کم آبی شهرت داشته، امروزه قزوین را به شهر آب انبارها معروف کرده است.

در حال حاضر به علت شیوه ساخت بی نظیر آب انبارها، این بناها به عنوان مهم ترین جاذبه های گردشگری این استان به شمار می روند. به همراه تعدد ساختمان ها، ویژگی بزرگ معماری ایرانی یعنی تنوع، ابتکار و پویایی نیز در ساخت بناهای مختلف و از جمله آب انبار دیده می شود.

معماران ایرانی در ساخت بیشتر بناها به یک نقشه و شکل واحد و تک رای بسنده نکرده و با در نظر گرفتن یک کلیت و مفهوم طرح ها و اشکال متنوع و جالبی ارائه کرده اند.

در نگاه اول چنین به نظر می رسد که طرح آب انبارها با توجه به بعضی از محدودیت ها از جمله ساخت عناصر آن در زیر زمین تنوع ندارد در حالی که با بررسی نقشه کلی و عناصر مختلف آن چون پلکان و پاشیر در نمونه های مختلف آب انبارها به خوبی می توان تنوع در نقشه و عناصر آن را مشاهده کرد.

از طرفی پرداختن به ادبیات شفاهی و فرهنگ عامه مردم قزوین بویژه قشر سالمند که حافظه ای به گستره تاریخِ وجود و پایه ریزی این بناهای تاریخی دارند، نقل خاطرات و قصه های عامیانه مربوط به آب انبارها، می تواند در روشن کردن اذهان نسل نوین نسبت به شناخت این بناهای تاریخی و به تصویر کشیدن ابعاد فیزیکی و روانی این یادبودها یاری کننده باشد.

آب انبارسردار بزرگ

آب انبار سردار بزرگ شهر قزوین، بزرگترین آب انبار تك گنبدی ایران است و در خیابان راه آهن این شهر قرار دارد.

بانیان این بنا محمد حسن خان و محمد حسین خان سردار از امرای فتحعلی شاه قاجار بودند.

این آب انبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است و راه شیر آب انبار، پنجاه پله سنگی دارد و برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت.

مخزن آب آن مربع شكل و به ابعاد تقریبی ۱۷ متر است که مصالح به كار رفته در جرزهای آن، شفته آهك با روكش ساروج (مخلوطی است از آهك و خاكستر یا ریگ كه در آب به مرور جذب انیدرید كربنیك كنند و آهكش به صورت سنگ آهك كه محكم و پایدار است در می آید و از آن در جهت ساختن بنا استفاده می كنند که قطر آنها در حدود سه متر است.

گنبد عظیم آب انبار، آجری و در بالاترین قسمت آن بادگیری قرار دارد و ارتفاع بلندترین نقطه آن تا كف آب انبار، حدود ۲۸.۵ متر و  حجم مخزن این آب انبار سه هزار و ۶۰۰ مترمكعب است.

آب انبارسردار كوچک

این آب انبار مقابل مسجد و مدرسه سردار در خیابان تبریز شهر قزوین قرار دارد و از بناهای ساخته شده توسط برادران«سردار» از امرای فتحعلی شاه قاجار درسال ۱۲۲۹ هـجری قمری است.

سردر آب انبار، مزین به كاشی كاری و داخل ورودی آن دارای رسمی بندی و كتیبه ای از سنگ مرمر به خط نستعلیق است و راه شیرآب انبار ۳۶ پله دارد و مخزن آب انبار به صورت مربع و به ابعاد تقریبی ۲۰ متراست.

در مركز این مربع، ستون عظیمی با قطر چهار متر قرار دارد و پوشش آب انبار را چهار گنبد خفته تشكیل می دهند كه در مركزهر یك، بخاركش كوچكی قرار دارد که گنجایش مخزن آب انبار، حداكثر سه هزار ۸۰۰ مترمكعب است و از این نظر بزرگترین آب انبار شهر محسوب می شود.

آب انبارآقا

آب انبار آقا از آثار دوره قاجاریه و نزدیك مسجد به همین نام در خیابان شهید انصاری شهر قزوین قرار دارد و دارای سردری مزین به كاشی معقلی و كاربندی است.

راه شیرِ آب انبار در حال حاضر دارای سی پله سنگی است و پائین ترین قسمت آن با كف كوچه، ۶۰ متر و ۹ سانتیمتر اختلاف سطح دارد و مخزن آب انبار به شكل مستطیل است و جرزهای آن با قطر تقریبی ۲۰.۲ متر، از شفته آهك با روكش ساروج ساخته شده و طاق مخزن آجری و گنجایش مخزن آن حدود ۸۰۰ مترمكعب است.

آب انبار زنانه بازار

آب انبار زنانه بازار واقع در ضلع غربی مسجد النبی، بزرگ ترین آب انبار بازار شهر قزوین است که بانی آن مرحوم«حاج ملا عبدالوهاب» از علمای بنام شهر و معاصر فتحعلی شاه است.

سردر اصلی این آب انبار از بین رفته و از روی شواهد سر در آن در قطع كوچك وساده، بازسازی شده و راه شیرِ آب انبار دارای ۴۳ پله است و گنجایش ۲۳۵۰ مترمكعب آب را دارد.

جرزهای آ ب انبار از شفته آهك با روكش ساروج ساخته شده است و پنج بادگیر دارد كه همگی در پشت دیوارهای بازار و مسجد پنهان گشته اند.

آب انبار مسجد جامع

آب انبار مسجد جامع در جلو خانِ مسجد جامع شهر قزوین واقع و بنابر كتیبه ورودی آن در زمان سلطنت «شاه سلیمان صفوی» ساخته شده است.

سر در آب انبار دارای طرحی ساده و فاقد هرگونه تزئین است و راه  شیرآب انبار دارای ۳۷ پله سنگی و مخزن آن گنجایش  ۱۸۰۰ مترمكعب آب را دارد و جنس دیواره های آن از شفته آهك به قطر ۴۰.۲ متر است.

آب انبار حاج كاظم

این آب انبار در سال ۱۲۵۶ هـجری قمری بنا شده و زیباترین آب انبار شهر قزوین محسوب می شود و دارای سردری زیبا، مزین به كاشی و طاق رسمی بندی و كتیبه سنگی و راه شیر آب انبار دارای ۳۳ پله با سقفی با قوس جناغی همچنین مخزن مستطیل شكل آب انبار با شفته آهك و آجر ساخته شده است.

از ویژگی های دیگر این آب انبار، وجود دو بادگیر به ارتفاع هشت متر با تزئینات كاشی كاری است این آب انبار در انتهای خیابان تبریز قرار دارد.

آب انبار حكیم

آب انبار حكیم در انتهای بازارچه سپه شهر قزوین واقع شده و بانی آن حاج میرزا آقای حكیم است که دارای سردری زیبا با رسمی بندی است و در كتیبه آن تاریخ ۱۲۴۴هـجری قمری آمده است.

راه شیرِ آب انبار۳۵ پله سنگی دارد و مخزن آب انبار از شفته آهك با روكش ساروج ساخته شده و گنجایش آ ن در حدود ۹۰۰ مترمكعب است که در مقابل سر در این آب انبار، سقاخانه ای هم زمان با آب انبار شكل گرفته است.