راز مردان نمکی زنجان

به گزارش بزنیم بیرون ،

 

در دل کوهی در چهرآباد زنجان، یک معدن نمک قرار دارد که مردم در طول تاریخ به دنبال راهی برای دستیابی به نمک این معدن بودند و استخراج از این معدن از دوران پیش از اسلام یعنی دوران هخامنشی، اشکانی، ساسانی وجود داشته و تا دوره اسلمی ادامه داشته است.

 دی ماه سال 1372 هجری شمسی در معدن نمک چهرآباد زمانی که تعدادی از معدن‌کاران در حال استخراج نمک و کار در معدن بودند با یک جسد و یک ساق پا درون چکمه‌ای چرم رو‌به‌رو شدند که به مرد نمکی شهرت یافت. این مومیایی اولین نوع از مومیایی‌های طبیعی نمکی جهان است که در ایران یافت شد.

تحقیقات و آزمایشات انجام شده توسط دانشمندان ایرانی و دانشگاه آکسفورد بر روی جسد مومیایی انجام شد و او را متعلق به 1700 سال قبل یعنی اواخر دوران اشکانی و اوایل دوران ساسانی دانستند. همچنین توجه آن‌ها به لباس مرد نمکی جلب شد که با زیورآلات و جواهرات تزئین شده بود و این احتمال داده شد که نخستین مرد نمکی شخصی عادی و از کارگران معدن نبوده بلکه از طبقه‌ی اشراف و شاهزادگان آن دوره بوده است. همچنین همراه او گوشواره‌ای در گوش راست، شلوارک، قطعات خرد شده استخوان، چند تکه پارچه منقوش، قطعات طناب چرمی، سه قبضه چاقو، شی نقره‌ای ، قلاب سنگ، سنگ‌ساب و یک عدد گردو نیز یافت شد.

 

 

با وجود این کشف عجیب در معدن نمک، متاسفانه هیچ اقدامی در جهت لغو بهره‌برداری مکانیکی از معدن صورت نگرفت به همین دلیل در سال 1383 معدن‌کاران هنگام کار در معدن مجددا با یک اسکلت انسانی برخورد کردند که به دلیل برخورد با بولدوزر تا حدی آسیب دیده و متلاشی شده بود. تحقیقاتی که روی دومین جسد مرد نمکی صورت گرفت نشانگر آن بود که جسد متعلق به مردی میانسال و با میانگین قد 180 بوده که بر اثر ریزش دیوار و سقف تونل کشته شده است. اشیایی همچون تکه‌ای سبد بافته شده از الیاف گیاهی، 14 عدد میخ‌ چوبی، طناب‌های گیاهی، پارچه‌های پشمی و تعدادی کلنگ همراه جسد یافت شد. تحقیقات نشان می‌دهد که مرد نمکی دوم با مرد نمکی نخست هم دوره اما از طبقه‌ی اجتماعی پایین‌تر بوده است.

مرد نمکی سوم تقریبا یک ماه پس از مرد نمکی دوم و به‌صورت اتفاقی توسط معدن‌کاران کشف شد که به دلیل برخورد با بولدوزر و احتمالا سقوط یک صخره نمک بزرگ بر روی وی، متلاشی و تکه تکه شده بود و چیزی جز چند تکه استخوان از آن باقی نمانده بود. کیسه چرمی پر از نمک، شاخ گاو، چراغ‌های پی‌سوز سفالی، کمربند رنگی و تعدادی تیشه فلزی با دسته چوبی از اشیایی بودند که سالیان سال این مرد نمکی را همراهی کردند.

جسد مرد نمکی چهارم که سالم‌ترین مومیایی نمکی کشف شده در جهان می‌باشد متعلق به پسری حدودا 16ساله با قدی حدود 170 سانتی‌متر است. این مومیایی طبیعی با قدمتی 2هزار و 300 ساله در بهمن 1383  در معدن نمک زنجان کشف شد و در فهرست آثار ملی جای گرفت.

این مومیایی هنگام کشف در وضعیت دمر قرار داشته و صورت وی روی زمین بوده است. وسایلی همچون چاقوی فلزی دسته استخوانی، یک مهره کوچک با لعاب آبی، یک پی سوز سالم دودزده و دو کوزه کوچک سفالی سالم همراه خود داشته است. از نکات قابل توجه این جسد لباس‌هایی است که به تن دارد و سالم مانده که شامل بالاپوشی بلند با شلوار و کفشی چرمی است و از آنجایی که این جسد به دوران هخامنشیان تعلق دارد، مورد توجه محققان بوده و تحقیقات زیادی برروی لباس وی به عمل آمده که به این وسیله به ویژگی‌های از نوع پوشش مردمان آن دوره دست یافتند.

 

 

پنجمین مرد نمکی در سال 1384 در حالی که جسد سالمی نداشت و آسیب‌های زیادی دیده بود،کشف شد و از او تنها جمجمه‌اش باقیست. در اواخر سال 1386 در نزدیکی محل کشف مرد نمکی دوم، جسد مرد نمکی ششم که متعلق به دوره‌ی ساسانیان است، یافت شد. جسد آخرین مرد نمکی به دلیل کمبود امکانات تا به امروز به‌ صورت دست نخورده در آرامگاه خود و درون نمک آرمیده است.

تحقیقاتی انجام شده بر روی این اجساد حاکی از آن است که مردان نمکی از حدود 1700 تا 2800 سال پیش به زمان ما آمده‌اند. امروزه جسد سه تن از این مردان نمکی در خانه یا عمارت ذوالفقاری واقع در خیابان طالقانی زنجان، نگهداری می‌شود که همواره مورد بازدید و توجه گردشگران قرار دارد. سر و پای چپ نخستین مرد نمکی در موزه‌ی ایران باستان تهران نگهداری می‌شود.