سفر به کوچه پس کوچه های تاریخ تبریز

تبریز یکی از شهرهای بزرگ ایران که در شمال غرب و مرکز استان آذربایجان شرقی است که دارای جمعیت شهری بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر می باشد که اکثرا به زبان ترکی آذری صحبت می کنند این شهر در زمان حکومت صفویان پایتخت ایران بوده و در آن زمان جزئ 5 شهر بزرگ جهان بوده است و تنها شهری است که دفعات پایتختی آن بیش از دیگر شهرهای دیگر ایران بوده است در زمان قاجاریان پایتخت دوم ایران بوده و بزرگترین و متجددترین شهر ایران بوده است .

 

                                                         شاه گولی

از مهمترین آثار تاریخی آن می توان به  ارگ علیشاه ،مسجد کبود ،ساختمان شهرداری و بازار سرپوشیده را نام برد .

تابستان امسال " مرداد 1394 " فرصتی شد که دوستان گروه کوهنوردی کوهیار تصمیم گرفتیم سفری به کشور ترکیه داشته باشیم برنامه سفر طوری بوده است که حتما باید یک روز یعنی از ساعت 6 صبح تا 6  عصر در تبریز بمانیم و در ساعت 6 عصر ماشیت از ترکیه ما را از تبریز به سمت ترکیه سوار میکرد .

روز 5 مرداد 1394 با اتوبوس VIP ساری به تبریز در ساعت 4:30 بعداز ظهر با نفری 55.000 تومان حرکت کردیم و فردا صبح ساعت 5:30 دقیقه به تبریز رسیدیم یعنی فاصله 850 کیلومتری را در 14 ساعت طی کردیم سپس خومان را به آژانس مربوطه رساندیم بعد از تسویه حساب مابقی مبلغ تور قرار شد ساعت 6 بعداز ظهر به سمت ترکیه حرکت کنیم با فرصتی که پیش آمده تصمیم گرفتیم از وقت به بهترین شکل استفاده نماییم چون خودم یک بار در سال 60 تبریز را دیده ام و چندین بار هم از کنار شهر رد شدم ولی پیشرفت و توسعه شهر با قبل قابل مقایسه نبود .

                                                      دریاچه شاه گولی

                                                      شاه گولی

ابتدا از خیابان آبرسان به شاه گولی "ائل گولی " رفتیم محل تفریح و استراحت و همچنین ورزش بسیار عالی در اطراف دریاچه ساخته اند اگر چه در سال 60 هم اینجا را دیده ام ولی با آنزمان قابل مقایسه نیست جمعیت زیادی هم مانند ما مسافر و هم مردم محلی در آنجا وجود دارند بخشی مشغول قایق سواری در دریاچه و بخشی هم در حال دویدن و افراد دیگری هم مشغول ورزشهای گروهی و افراد دیگری هم در حال استراحت زیر سایه درختان سر به فلک کشیده و بخش زیادی هم مانند ما در حال قدم زدن در اطراف دریاچه می باشند  حدود دو ساعتی اینجا بودیم و قصد رفتن به نقاط دیگر شهر شدیم در ورودی مجموعه که  منتظر اتوبوس بودیم با اتوبوسی مواجه شدیم که که رو بدنه آن نوشته بود اتوبوش گردشگری شهری با همکاری شهرداری و سازمان ایزانگردی و جهانگردی تبریز .

واقعا یک بار دیگر از مسئولان محترم شهرداری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ذی ربط تبریز که این کار نیکو را هم برای آشنایی مردم با تاریخ و تمدن سرزمین خود و هم باعث رونق و فعالیت بیشتر این مکانها گردیده کمال تشکر و قدردانی می شود .در ضمن استفاده از این اتوبوس ها مجانی فقط بلیط ورودی از موزه ها باید پرداخت شود .

                                                          اتوبوس گردشگری

در داخل اتوبوس یک راهنمای گردشگری وجود داشت که افراد علاقمند را به نقاط توریستی شهر می برد تا صحبتی که با یکی از آنها کردیم با توجه به تعداد زیاد ما درخواست اتوبوس و راهنمای دیگری کرد بعد از چند دقیقه اتوبوس به همراه یک خانم راهنما " خانم فرهادی " ما را سوار کرد و در بین مسیر توضیحات لازم را داده و مقصد بعدی ما خانه مشروطه می باشد .

در مسیرمان در وسط شهر با چند پل قدیمی بر روی رودخانه ای که به خاطر خشکسالی کاملا خشک شده بود مواجه شدیم که در باره آنها توضیح داده شد حیف رودخانه ای که شهرداری زحمت بتون کاری دیواره و کف آنرا کشیده ولی آبی وجود ندارد تا باعث زیبایی و همچنین تلطیف گرمای تابستانی شهر شود .

                                               ورودی موزه خانه مشروطه

خانه مشروطه در یکی از محله های قدیمی شهر تبریز کوچه راسته در غرب بازار تبریز در خیابان شهید مطهری روبروی مسجد جامع قرار گرفته است . این خانه ملک شخصی اقای محمود کوزه کنانی بوده که بعد از به توپ بسته شدن مجلس در سال 1287 در زمان قاجار محل تجمع و تصمیم گیری رهبران انقلاب مشروطه بوده است این خانه با معماری دوره قاجاری با پنجره ای ارسی مشبک و درب های منعبت کاری شده در دو طبقه و در زمینی به مساحت 1300 متر بنا شده است دارای حیاط بزرگ و قشنگی است که در جنوب آن سرویس های بهداشتی و انباری و ساختمان اصلی در قسمت شمالی حیاط قرار دارد این بنای تاریخی در سال 1354 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و در سال 1367 توسط سازمان گردشگری خریداری شده است و ار آن تاریخ کار مرمت و تجهیز آن را شروع کرده اند و در سال 1375 به عنوان موزه مشروطه شروع به کار کرد . 

                                                ابتدای در ورودی به داخل موزه 

در این موزه وسایل شخصی و اسلحه سرداران مشروطه ستارخان و باقرخان و همچنین چندین مجسمه از سرداران و رهبران انقلاب مشروطه و وسایل شخصی آنها و همچنین اسناد و مدارک تاریخی وجود دارد .

                                   مجسمه ستار خان سردار ملی در تراس موزه 

                                         باقرخان

                                    علی اکبر دهخدا

                                     میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل

                                    محل نماز جمعه

                                                      ارگ علیشاه

بعد از بازدید از خانه مشروطه با اتوبوس به سمت مکان بعدی ارگ علیشاه رفتیم .

ارگ علیشاه 

این بنا بین سال های 718 تا 739  با هدف ساخت آرامگاه بزرگی در صحن مسجد علیشاه ساخته شده است و فعلا دیواره ای و شبستانی از آن باقیمانده است که ارتفاع دیوار حدودا 25 متر با عمق پی در حدود 12 متر و قطر دیوار 10 متر می باشد که در زمان جنگ بین ایران و روسیه و بعد ها ایران و انگلیس به عنوان ارگ نظامی مورد استفاده قرار گرفت  و در زمان حکومت قاجار هم بعنوان انبار اسلحه مورد استفاده قرار میگرفت .

 

                     ارگ علیشاه و آثار اثابت گلوله توپ روسها

در سال 1290 در اشغال شهر تبریز توسط روسها این بنا توسط روسها به توپ بسته شد که اثر ضربه توپ به این دیواره با ضخامت 10 متری وجود دارد .

در دوران مشروطه و بعد از آن بناهای دیگری در محوطه ارگ ساخته شده است که یکی مدرسه به سبک جدید و دیگری سالن تئاتر شیر و خورشید بوده است .

این بنا در سال 1310 شمسی حصار و باروهای قاجاری آن تخریب و ارگ با عنوان مسجد علیشاه در فهرست آثار ملی ثبت گردید  .

بین سال های 1351 تا 1357 کلیه بناهای قاجاری به بهانه ساخت پارک و فضای سبز تخریب گردید 

به گفته افراد محلی متاسفانه در سال 1361 برای ساخت مصلی جدید جمعه دیواره شمالی دوره ایلخانی و به همراه پلکان قاجاری با همراهی امام جمعه وقت و جهاد سازندگی با دینامیت منفجر و تخریب گردید و همچنین  در زمین ساختمان فعلی مصلی در حال ساخت سالن تئاتری با مصالح خشت وجود داشته که همانند آن فقط یکی دیگر در جمهوری  آذربایجان قرار دارد و متاسفانه اثری از آن نیست .

امروزه تنها بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بسیار بلند شبستان جنوبی این مسجد برجای مانده‌است همین بنای باقیمانده از ارگ نیز تحت تاثیر بنای مصلی جدید جمعه که با ارتفاعی بیشتر از میزان پیشبینی شده در طرح حفاظت ارک ساخته شده قرار دارد  بواسطه همین دیگر توسط یونسکو جزئ آثار جهانی ثبت نخواهد شد .

متاسفانه در ضلغ شرقی بنا که مصلی در حال تکمیل شدن و کارگران مشغول کارند این بنای تاریخی همانند دیگر بنای ملی کشور با کم توجهی و نداشتن بودجه کافی برای تعمیر و ترمیم مواجه اند که دوستی به کنایه می گفت معلوم نیست قدمت داربست فلزی زنگ زده بنا ییشتر است یا خود عمارت .

بعد از بازدید از ارگ به همراه خانم فرهادی راهنمای خوب گردشگری سوار بر اتوبوس برای بازدید از مسجد کبود رفتیم .

                             سر در مسجد کبود 

مسجد کبود یا مسجد جهانشاهی یا عمارت مظفریه از بناهای تاریخی مربوط به دوران قراقوینلوها در قرن نهم می باشد .این مسجد در سال 845 هجری شمسی در زمان جهانشاه از حکمرانان مقتدر قراقوینلو به درخواست دخترش بنا گردید .

این بنا همانطوری که قبل توضیح داده شد در زلزله سال 1158 شمسی آسیب فراوانی دید که گنبد ها و دیواره های مسجد فرو ریختند ولی از سال 1318 تا سال 1355 تجدید بنا شده و همچنین سعی شده از باقیماده کاشی ها ،اجرها و سنگ های مرمر در جاهای اصلی خود بکار گرفته شوند که تا به امروز این بازسازی هر چند خیلی کند ادامه دارد .

این بنا به خاطر رنگ زیبای لاجوردی به مسجد کبود معروف می باشد دیواره سر در ورودی به داخل صحن مسجد که بسیار بلند می باشد با کاشی های فیروزه ایی رنگ به همراه کاشی های سیاه و سفیدی که در میان آنها کار شده است حالت سبک و سیاق معرق یا مغرق نقش زیبا و خارق العاده ای را ایجاد نموده اند در قسمتی از سقف از کاشی لاجوردی و طلا کار شده است که در نوع خود بی نظیر است تنوع و زیبایی کاشیکار ها انواع خطوط بکار رفته در آن و همچنین زیبایی و هماهنگی رنگ ها باعث شده که به فیروزه اسلام شهرت یافته است .

                                                       ساختمان مسجد کبود تبریز

مسجد دارای دو بنای چند ضلعی گنبدی شکل کنار هم در وسط یک حیاط بزرگ بنا شده گه در قسمت جنوبی و شرقی راهروهایی با ستون های زیاد و طاق های هلالی  وجود دارد که در زمان قدیم این بنا مجموعه ای از ساختمانهایی مانند مسجد ،خانقاه ، مدرسه و کتابخانه بوده است که در حال حاضر جز. مسجد تجدید بنا شده اثری از بقیه بنا ها نیست چون زلزله همه بناها را تخریب کرده فقط چند ستون و بخشی از سر مسجد  باقی مانده بود .

 

.

.

.

 

برای وارد شدن به این بنای تاریخی نیاز به بلیط می باشد که به خاطر همراه داشتن چند کارت بازنشستگی پولی پرداخت نگردید .

در داخل مسجد که دارای شبستان بزرگی است تکه هایی از دیواره ، کاشی ها و سنگ بزرگی  که در اثر زلزله تخریب شدند نگهداری می شوند 

در قسمت جنوبی صحن داخل سرداب دو قبر خالی وجود دارد که میگویند قبر جهانشاه و همسرش بوده است    و همچنین راهنمای گردشگری مستقر در مسجد می گفت متاسفانه  اشیای با ارزش این مسجد از جمله سنگ های مرمرین در زمان اشغال روسها به غارت رفته است .

بعد از بازدید از مسجد با خانم فرهادی که زحمت همراهی این تور شهری را کشیده بود و تا اینجا با ما بوده خدا حافظی کردیم و بازدید از بقیه مکان ها را به بعد از صرف ناهار قرار دادیم  یعنی دو باره به همین جا بر میگردیم تا از موزه آذربایجان و پارک خاقانی در کنار مسجد دیدن کنیم .

 

.

با آدرس یک رستوران خوبی را که گرفتیم و داخل بازار بزرگ سرپوشیده تبریز قرار دارد لذا هم این بازار قدیمی و پر شکوه را می بینیم و هم در رستوران داخل آن نهار میخوریم .

.

                                                             بازار سرپوشیده تبریز

بازار سرپوشیده تبریز یکی از بزرگترین بازارهای سزپوشیده جهان که به مساحت یک کیلومتر مربع می باشد این بنای عظیم و با شگوه جز. بنا های دوران زندیه می باشد که بعد از زلزله سال 1193 تبریز توسط حاکم وقت تبریز بازسازی و ترمیم شده است

این بنا در سال 1354 شمسی  در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و همچنین در سال 1389 هم جز. آثار جهانی یونسکو ثبت گردیده است .

این بازار از بازارچه ها ،تیمچه ها  ، سراها و کاروانسرا ها تشکیل شده است که در زمان قدیم بر سر چهار راه  جاده ابریشم روزانه پذیرای کاروانهای تجاری از کشورهای مختلف آسیایی ، آفریقایی و اروپایی بوده و رونق بسیاری داشته است .

                                                             یکی از چند سرای بازار

 

                                                           یکی از تیمچه های بازار

بازار دارای بیش از 5500 باب مغازه و حجره و 35 باب سرا و 11 باب دالان 25 باب تیمچه 20 باب راسته بازار و 20 باب مسجد می باشد  هر دالان به تیمچه و سپس به دالانی دیگری وصل می شود امروزه هر دالان به یک شغل خاصی اختصاص دارد مثلا راسته کفش فروشان یا راسته فرش و .......

سقف دالان به صورت هلالی است و در فواصل مختلف دارای نورگیر می باشد تیمچه ها و سرای ها معمولا در سه طبقه می باشند که طبقه اول بعنوان انباری و طبقه دوم تجارتخانه و محل کار و طبقه سوم محل استراحت می باشد .

بعد از صرف نهار قدم زنان به کنار مسجد کبود برگشتیم تا بازدیدی از موزه آذربایجان که یکی از مهمترین موزه های ایران می باشد رفتیم این موزه با داشتن اشیا. متنوع تاریخی دومین موزه تاریخی ایران بعد از موزه ملی تهران می باشد .

ساختمان موزه در دو طبقه و یک زیر زمین می باشد و اشیا. تاریخی هم به دو دوره تقسیم شده اند دوران تاریخی پیش از اسلام و بعد از اسلام .

.

در طبقه هم کف اشیا. تاریخی مربوط به ایران و بخشی هم آذربایجان در دوران مختلف است و طبقه بالا مربوط به سکه های ضرب شده در دوران مختلف و همچنین مهرهای تاریخی می باشد و در زیر زمین مجسمه های زیبای ساخته شده از مجسمه ساز معروف تبریزی احد حسینی که تحصیل کرده دانشگاه هنرو مجسمه سازی ایتالیا است قرار دارند که مجسمه های فوق العاده زیبایی هستند. 

بعد از بازدید از موزه و در کنار آن پارک زیبای خاقانی قرار دارد که یک پارک سنتی است که با چند مجسمه زیبا در آن نصب شده است و همچنین فرهنگسرایی هم در داخل آن احداث شده است همچنین از نمایشگاه صنایع دستی که در پارک دایر بود بازدید کردیم .

قابل توجه اینکه این پارک و محوطه مسجد کبود به اینترنت بیسیم رایگان برخوردار می باشد .

بالاخره تبریز گردی ما که بسیار هم جالب و پربار بوده است با توجه به وقتی که داشته ایم به اتمام رسید و برای آماده شدن به سفر ترکیه با اتوبوس خود را به خیابان آبرسان رساندیم تا با ماشینی که از ترکیه به آژانس مسافرتی مورد نظر می آمد به ترکیه سفر نماییم .