مسجد جامع عتیق قزوین بنایی کم نظیر با کارکردهای گوناگون

مسجد جامع عتیق قزوین واقع در خیابان شهدا (سپه) این شهر با وجود آنکه امروز بیشتر به عنوان یک بنا و اثر تاریخی شناخته شده مطرح می باشد، کارکرد عبادی خود را پس از صدها سال حفظ کرده است. 

در حال حاضر در 2 شبستان این مسجد که در سال 192 هجری ساخته شده و یا به مسجد تبدیل شده، نمازگزاران به جماعت نماز اقامه می کنند. 

علاوه بر کارکرد مذهبی، نوع ساخت، معماری و تزیینات کم نظیر این بنای باشکوه باعث شده تا مسجد جامع عتیق به مرکزی پژوهشی نیز تبدیل شده و علاوه بر نمازگزاران و گردشگران، پای دانشجویان رشته های مهندسی، هنر و معماری نیز به این مسجد باز شود. 

همچنین امروزه بخشی از این بنای به یادگار مانده از عهد هارون الرشید به مرکزی برای تولید و عرضه و آموزش صنایع دستی نیز اختصاص یافته است. 

تولید صنایع دستی و آموزش به هنرجویان در این مکان تاریخی تلفیقی از هنر و ذوق ایرانی است که چشم هر بیننده ای را به خود جلب کرده و او را مجذوب کار دست هنرمندان فعال در این مکان می کند. 

کارکرد دیگر این مسجد در بخش گردشگری است، تقریبا هر گردشگر داخلی و خارجی که از کهن شهر قزوین بازدید می کند، فرصتی را برای دیدن این بنای باشکوه که گفته می شود بر روی یک آتشکده دوره ساسانی بنا شده ، از دست نمی دهد. 

2 موزه ایجاد شده در مسجد نیز بر جاذبه های گردشگری این مجموعه افزوده و شکوه و عظمت بنای آن معمولا هر گردشگر وارد شده به این بنا را به گرفتن عکس وادار می کند. 

در شبستان غربی مسجد نیز چندسالی است که موزه سنگ و سفال ایجاد و به کانون توجه دانشجویان معماری، هنر و گردشگران تبدیل شده است. 

در طاق هارونی این بنای پرجذبه تاریخی نیز موزه دریچه ها قرار دارد، جایی که برای نمایش در و پنجره های ساخته شده توسط هنرمندان ایرانی اختصاص یافته و در آن بیش از 50 در و ارسی چوبی قدیمی در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است. 

 

** مسجد جامع عتیق، ویترینی از فرهنگ و هنر اسلامی 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص این بنای باشکوه گفت: مسجد جامع عتیق را باید یک گنجینه تاریخی و ویترینی از فرهنگ و هنر اسلامی بدانیم. 

محمدعلی حضرتی با بیان اینکه این مسجد را همچنین می توانیم موزه معماری سنتی ایران بنامیم، افزود: متاسفانه بخش های زیادی از این مجموعه که یک سایت تاریخی به شمار می رود شامل بیمارستان، کاروانسرا و کتابخانه ها در سده های گذشته و احتمالا بر اثر حمله مغول و در ادامه بر اثر توسعه خانه سازی در دوران قاجار از بین رفته است. 

وی در خصوص رویکرد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین نسبت به این بنا گفت: می خواهیم ضمن حفظ وجهه مذهبی و عبادی این مسجد، وجوه و قابلیت های دیگر آن را نیز احیا کنیم که از جمله آنها باید به معماری این بنا و هنرهای تزیینی آن اشاره کرد. 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین، احیای وجوه مختلف مسجد جامع را در گرو حفظ آن دانست و گفت: سال ها بود که هیچ اقدام مرمتی در این مسجد صورت نگرفته بود تا این که امسال با اختصاص 15 میلیارد ریال، طرح مرمت بخشی هایی از مسجد از جمله ایوان شمالی و جنوبی و سردرشرقی آن آغاز شد. 

وی همچنین به فعالیت های مرمتی گنبدخانه مسجد اشاره کرد و گفت: کار در این بخش به دلیل گنبد وسیع و قدیمی مسجد به شکل حساس و ظریف و سانت به سانت انجام می شود چرا که در این خصوص امکان ریسک و خطر نیست. 

حضرتی اظهار امیدواری کرد با انجام مرمت گنبدخانه، داربست های نصب شده شبستان زیرگنبد مسجد جامع عتیق که در سال 1970 میلادی توسط ایتالیایی ها در این مکان تعبیه شده بود، باز شده و مهیای بازدیدگردشگران شود. 

 

** مسجد جامع عتیق قزوین، دارای ویژگی های منحصر به فرد با شهرت جهانی 

حضرتی به ویژگی های منحصر به فرد این مسجد تاریخی نیز اشاره کرد و گفت: کتیبه های 6 گانه گچبری شده گنبدخانه این بنا از شاهکارهای هنری تاریخ ایران با شهرت جهانی است که قابلیت ثبت جهانی را نیز دارد. 

وی با بیان اینکه مسجد جامع عتیق علاوه بر کارکرد مذهبی-عبادی و گردشگری، کارکرد علمی و مطالعاتی نیز دارد، به فعالیت موزه سنگ و دریچه در مسجد جامع عتیق قزوین پرداخت و گفت: این موزه ها گرچه قابلیت بازدید برای عموم دارند اما به معنای متعارف موزه عمومی نبوده و مطالعاتی هستند و مورد استفاده دانشجویان و اساتید رشته های هنر؛ مهندسی و معماری قرار می گیرند. 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین از این بنا به عنوان مهم ترین سایت گردشگری قزوین نام برد و یادآور شد: مجموع اعتبارات مورد نیاز برای انجام کل مرمت های لازم در مسجد جامع عتیق 70 میلیارد ریال براورد شده است.