به گزارش بزنیم بیرون ، یخچالهای قلل مرتفع، چشمه سارهای فراوان، پوشش مناسب جنگلی و مرتعی دامنههای مناطق كوهستانی، به ویژه مناطق نزدیك شهرها (آبیدر ، اربابا و شاهو ) در جنوب استان عمدتاً در روزهای تعطیل ، پذیرای گروه زیادی از ساكنین منا طق شهری و مسافران استان هستند.
مهمترین كوههای استان كه بیش از 2800 متر ارتفاع دارند، عبارتند از:
1.كـوه كوچسـار
2 .كـوه شیـخ معروف
3.كـوه پنـجه علی
4.كـوه چهـار چشمه
5 .كـوه كانـی چرمه
6 .كـوه حلـقه میر
7.كـوه سـناسره
8 .كـوه میـانه
9.كـوه مسجد میـرزا
10.كـوه ملاكـاوو
11.كـوه حسین بك
12.كـوه پیـازه
13. كـوه تخت
14. كـوه هو عـالی داغ
15. كـوه چهل چشمه
16. كـوه هـواربـرزه
17. كـوه چرخ لان
18. كـوه سراج الدین
از نظر زمین شناسى، كردستان را مىتوان به سه ناحیه مشخص تقسیم كرد. این سه ناحیه تقریبا به موازات یكدیگر و در مجموع به موازات روند راندگى زاگرس امتداد یافته و به صورت زیر تقسیم بندى شده است:
1ـ ناهمواریهاى ناحیه شرقى و جنوب شرقى
تمامى منطقه قروه، بیجار و تكاب را در برگرفته و حد غربى آن را مىتوان محور كرمانشاه ـ سنندج ـ دیواندره و دشت اوباتو دانست.
2ـ ناحیه مركزى و شمالى
این ناحیه در حقیقت ادامه جنوبى كوههاى غربى است. حد جنوبى این ناحیه تقریبا تا محور سنندج ـ مریوان ادامه مىیابد و در شمال به كوههاى آذربایجان غربى متصل مىشود.
3ـ كوههاى ناحیه جنوبى و جنوب غربى
در كل منطقه جنوب مریوان به موازات سلسله كوههاى اصلى زاگرس ومحور كامیاران ـ مریوان تشكیل شده و به كوههاى بیستون در كرمانشاه متصل مىشود. این ناحیه را مىتوان زاگرس شمالى نامید.
مهمترین ارتفاعات كردستان
1ـ در بخش مركزى سنندج دو رشته كوه كه جهت امتداد آن از شمال غربى به جنوب شرقى است وجود دارد این دو رشته از كوه معروف و مرتفع چهل چشمه كه بعداز كوه شاهو مرتفعترین كوه كردستان است منشعب مىگردد و بطور مستقیم در شمال غربى سنندج پیش رفته و به دو شعبه تقسیم مىشود:
الف) یكى تقریبا از 25 كیلومترى غرب سنندج گذشته و شعبات فرعى آن تا جنوب غربى سنندج ادامه پیدا مىكند و به رودخانه ژاوه منتهى مىگردد.
گردنه آرین پستترین نقطه این شعبه است و مهمترین شعبات آن آبیدر واقع در جنوب غربى شهر سنندج مىباشد كه ارتفاع آن از سطح دریا به 2538 متر مىرسد.
ب) شعبه دوم از شرق سنندج و رودخانه قشلاق و جنوب قروه و شمال سنقر و اسدآباد همدان گذشته و به كوه الوند متصل مىگردد و پستترین نقطه آن گردنه صلوات آباد است.
2ـ كوههاى شمالى بیجار كه بیشتر خاكى است و از شمال غربى به جنوب شرقى كشیده شده و خط الرأس آن شهرستان فوق و بخشهاى تكاب و ماه نشان مىباشد.
قله كوههاى امامزاده ایوب انصار و زرنیخ و شاه نشین از بلندترین قلل این رشته محسوب مىشود.
3ـ كوههاى جنوبى بیجار كه خط الرأس آنها حد طبیعى بین شهرستان بیجار و قروه مىباشد كه بلندترین قله آن به ارتفاع 2642 متر با نام قله زیره مىباشد.
4ـ كوههاى مركزى بیجار كه تقریبا موازى با كوههاى شمالى كشیده شده است از نزدیكى شهر بیجار و دهستان پیر تاج گذشته و به كوههاى خرقان متصل مىگردد. بلندترین قلل آن عبارتند از: سرقیصه، نقاره كوب، پنجه على، تماشا، حمزه عرب و چنگ الماس.
5ـ ارتفاعات ملقرنى در كنار شهر سقز كه بلندترین نقطه آن از سطح دریا به 1400 متر مىرسد.
6ـ كوه چهل چشمه و ارتفاعات آن از مهمترین ارتفاعات شهرستان مریوان است.
7ـ كوه هزار مرگه از كوه چهل چشمه منشعب مىگردد و ارتفاع آن از سطح دریا به 2707 متر مىرسد.
این كوه به سه رشته اصلى و مهم تقسیم مىشود.
الف) كوه معروف به سلسله لشت شهیدان كه در جنوب مریوان و شمال دره شیلر كشده شده و بلندترین قله آن به ارتفاع 2491 متر مىرسد.
ب) شعبه شمال غربى كه تقریبا موازى با رشته اول و آن هم در شمال دره شیلر كشیده شده است.
ج) شعبه جنوب شرقى كه بین اراضى مریوان و دیواندره كشیده شده است.
دشتهاى استان كردستان
كردستان منطقهاى كوهستانى است از این جهت دشتهاى آن بسیار محدود به نظر مىرسد. تنها در مناطقى از قروه، كامیاران، مریوان، دیواندره و گروس بیجار دشتهاى وسیع وجود دارند.
همچنین دشتهاى كم وسعتى بر بستر رودخانههاى قزل اوزن، گاو رودسیروان، قشلاق، گردلان و چند رودخانه دیگر وجود دارند. تنها در مسیر گاورود دشت نسبتا وسیعى به وجود آمده كه از نظر كشاورزى داراى اهمیت است.
به طور كلى دشتهاى شمالى استان كردستان نسبتا وسیع و حاصلخیزتر هستند. جلگههاى جنوبى كم وسعت بوده ولى آب و هواى مناسبترى دارند و با استفاده صحیح از آب مىتوان این جلگهها را به قطعات بسیار حاصلخیز كشاورزى تبدیل كرد.