چهارشنبه سوری مروج نشاط و همبستگی

به گزارش بزنیم بیرون ، از جاذبه‌های مهم سیستان و بلوچستان ویژگی‌های فرهنگی کم نظیر آن است، این ویژگی‌ها بیشتر در عناصر فرهنگی همانند ادبیات شفاهی، دانش بومی، زبان، دین و مذهب، لباس، موسیقی، بازی‌های محلی، طب سنتی، خوراک و پوشاک محلی، جشن‌ها و آیین‌های مذهبی ملی، انواع هنرهای سنتی، مجموعه دست بافته‌ها و دست ساخته‌های زیبا با عنوان صنایع ‌دستی و غیره به چشم می ‌خورد.
بدون شک آیین های نوروزی و پیش درآمد آن یعنی چهارشنبه سوری از سنت های زیبا و پسندیده ایران باستان است که از همان دوران تاکنون در سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان ایران نیز با خصوصیاتی که برگرفته از تمدن کهن و فرهنگ بومی این دیار است پابرجا مانده است.
دور زمانی نبود که چهارشنبه سوری با برافروختن آتش، دود کردن اسپند، افشاندن گلاب و مواد خوشبو کننده، قاشق زنی، پخش آجیل مشکل گشا ، خواندن شاهنامه فردوسی ، آوازها و ترانه های شاد محلی همراه بود که اکنون دیگر حتی نامی از آنها برده نمی شود.
چهارشنبه سوری یکی از جشن های ایرانی است که در شب آخرین چهارشنبه سال (سه شنبه شب) برگزار می شود و در شاهنامه فردوسی اشاره هایی درباره آن وجود دارد که نشان دهنده کهن بودن این جشن است.
چهارشنبه سوری از 2 واژه چهارشنبه که نام یکی از روزهای هفته است و سوری که به معنی سرخ و جشن و شادیست ساخته شده است.
بر اساس این سنت دیرینه مردم ایران زمان غروب آفتاب آتش روشن می کنند و از روی آن می پرند و می خوانند زردی من از تو، سرخی تو از من و این گونه بیماری ها، ناراحتی ها و نگرانی های سال کهنه را به آتش می سپارند تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند. چهارشنبه سوری جشنی نیست که وابسته به دین یا قومیت افراد باشد و در میان عموم ایرانیان رواج دارد.
به گفته کارشناسان اعتقاد بر این بوده که خاکستر چهارشنبه سوری نحس است زیرا مردم هنگام پریدن از روی آن زردی و بیماری خود را از راه جادوی سرایتی به آتش می دهند و در عوض سرخی و شادابی آتش را به خود منتقل می کنند.
این سنت دیرینه چندی سالی است که به نوعی به صحنه آتش بازی و انفجار ترقه و نارنجک برای جوانان و نوجوانان تبدیل شده که گاه آتش و صدای آن موجب آزار شهروندان می شود و دامن برخی افراد بی گناه را می گیرد.
کارشناس معاونت پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مردم ایران با تمدنی کهن و چندین هزار ساله دارای آداب و رسوم و سنت های خاصی از جمله مراسم چهارشنبه سوری در آخرین سه شنبه شب هر سال هستند که حفظ و حرمت این قبیل سنت ها آن هم با اهداف خاص خود می تواند محبت و نزدیکی را بیشتر کند و شادی و نشاط را برای مردم به همراه داشته باشد.
محمد علی ابراهیمی ادامه داد: جشن چهارشنبه سوری از منظر ایرانیان باستان نوعی جشن تطهیر «زدوده شدن بدی ها از تن و دریافت انرژی مثبت از آتش» محسوب می شود که از سالیان دور در شب آخرین چهارشنبه سال (سه شنبه شب) به منظور پیش درآمد و پیشواز نوروز برگزار می شده است.
وی گفت: در قلعه تاریخی چهل دختران شهرستان نیکشهر در زمانهای قدیم عبادتگاه مردم بوده به طوری که در هنگام عید مردم با روشن کردن آتش به نماز و نیایش می ‌پرداختند.
وی بیان کرد: جشن سور از گذشته بسیار دور در ایران زمین مرسوم بوده ‌است که به عنوان جشنی ملی و مردمی چهارشنبه سوری نام گرفته‌ است که طلایه‌ دار نوروز است.
وی با اشاره به برخی آیین‌های چهارشنبه سوری در سیستان و بلوچستان گفت: از آنجایی که در سیستان مردم به نذر و نذورات اعتقاد زیاد دارند در ایام مختلف هر آنچه در توان دارند نذر می دهند تا از خداوند متعال طلب عافیت کنند.
کارشناس معاونت پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان افزود: در این دیار در گذشته در شب چهارشنبه سوری اهل خانه و خویشاوندان گرد هم می آمدند و آخرین دانه های نباتی مانند تخم هندوانه، تخم کدو، پسته، فندق، بادام، نخود، تخم خربزه، گندم و شاهدانه را که از ذخیره زمستان باقی مانده بود روی آتش بو داده و می خوردند و بین دیگران نیز پخش می کردند یا شاخه های گندم نورس را که به آن «پَلو» گفته می شود بر روی آتش می ‌پختند و می خوردند.
ابراهیمی تصریح کرد: مردمان سیستان وبلوچستان در شب چهارشنبه سوری بنا بر رسم قدیمی کوزه های سفالی کهنه را بالای بام خانه برده، به زیر افکنده و آن ها را می شکستند و کوزه نویی را جایگزین می کردند.
وی افزود: این رسم که اکنون در برخی از مناطق ایران معمول است نشان از این باور بوده که در طول سال بلاها و قضاهای بد در کوزه جمع می شود که با شکستن کوزه آن بلاها دور خواهد شد.
وی گفت: خانواده هایی که بیمار یا حاجتی داشتند برای برآورده شدن حاجت و بهبود یافتن بیمارشان نذر می کردند به طوری که در شب چهارشنبه آخر سال آش بیمار می پختند و آن را اندکی به بیمار می خوراندند و بقیه را هم میان فقرا پخش می کردند.
وی با اشاره به تحریف آیین چهارشنبه سوری گفت: رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نظیر آنچه که امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم در هیچ کدام از این آیین ها دیده نمی شود.
وی ادامه داد: بهتر است بگوییم کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش سلامتی مردم را هدف می گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی آیین چهارشنبه سوری را تحریف کرده اند.
وی تاکید کرد: به گفته کارشناسان هم اینک چهارشنبه سوری پایان سال در حال تبدیل شدن به یک معضل اجتماعی و انسانی است که جان و روان انسان ها را در وهله نخست هدف قرار داده است.
وی افزود: متاسفانه در سال­‌های اخیر مراسم چهارشنبه سوری شکل سنتی خود را از دست داده و تبدیل به بازی­های خطرناک با مواد منفجره و محترقه شده است.
ابراهیمی اضافه کرد: در برخی نقاط استان نیز چند سالی است که برنامه های سنتی جای خود را به شادی های کاذب و مخرب داده اند، شادی هایی از جنس ترقه، انفجار، گاز بیهوده موتور سیکلت ها و پیامد آن آلودگی های صوتی و صدمات محیطی نظیر تخریب چمن و فضای سبز پارکها و خطر نابودی زیست محیطی و همچنین پخش شدن مواد شیمیایی و بوی باروت در فضا و کلی پیامدهای منفی دیگر.
وی تاکید کرد: ضروری است تفکر و دیدگاه خانواده ها را به سمتی سوق داد که ضمن آشنایی صحیح با آیین های کهن ایرانی و سنت های گذشته، به جوانان خود بیاموزد که به جای صرف هزینه های مالی فراوان چند میلیونی از آن سرمایه در راستای رضای خدا و کمک به ایتام، نیازمندان و خانواده های بی بضاعت استفاده کنند.

*** تبدیل سنت زدودن کدورت ها به عزا و ماتم
کارشناس امور اجتماعی و مدیر کل بهزیستی سیستان و بلوچستان گفت: آیین کهن چهارشنبه سوری با هدف زدودن کدورت ها، گسترش دوستی ها، پاکسازی محیط زندگی و برطرف کردن اختلافات میان اقوام و همسایه ها برگزار می شد تا با دلی پاک و به دور از هرگونه کینه ورزی و خصومت فرارسیدن عید نوروز و آغاز سال نو را جشن بگیرند.
محمدرضا سراوانی افزود: متاسفانه چند سالی است که این مراسم زیبا و سنتی بجای مانده از نیاکان ما رنگ و بوی دیگری به خود گرفته و نه تنها دوستی ها و شادیها را بیشتر نمی کند بلکه بازی های خطرناک با مواد منفجره و محترقه خانواده هایی را دغدار و عاملی برای ایجاد اختلاف شده است.
وی ادامه داد: سنت زیبایی که باید صلح و دوستی و صمیمت را بین مردم گسترش دهد توسط عده ای افراد سودجو با تهیه و فروش موادمنفجره و محترقه و استفاده برخی جوانان و نوجوانان ناآگاه و احساسی به غم و اندوه برای خانواده ها تبدیل می شود.
وی اضافه کرد: با وجودی که در سایر استانها ترقه بازی و انفجار مواددست ساز هر سال افزایش پیدا می کند خوشبختانه در استان سیستان و بلوچستان به سبب کنترل خانواده ها و هوشیاری جوانان و نوجوانان این معضل کمتر به چشم می خورد.

** نقش آموزش جوانان و نوجوانان در کاهش معضلات
یکی از جوانان زاهدانی به خبرنگار ایرنا گفت: سنت های حسنه ای که باعث رفع کدورت ها و اختلافات و افزایش دوستی ها می شود باید بیش از پیش گسترش یابد و مردم و مسئولان تلاش کنند این گونه آیین ها و رسوم به انحراف کشیده نشود.
رامین راهپیما افزود: آنگونه که پدر و پدربزرگم تعریف می کنند چهارشنبه سوری در گذشته با دوستی و صمیمت همراه بود، اعضای خانواده ها و همسایه ها در این شب دور هم جمع می شدند و با روشن کردن مقداری آتش از روی آن می پریدند و با شادی و نشاط فریاد می زدند زردی من از تو سرخی تو از من و بعد از آن در همان کوچه و محله همه با هم مشغول صحبت کردن و آجیل و چای خوردن می شدند و کودکان و نوجوانان نیز به بازی و شیطنت کودکانه مشغول می شدند.
وی ادامه داد: متاسفانه در سالهای اخیر چهارشنیه سوری به ترقه بازی و وحشت و نگرانی برای خانواده ها تبدیل شده است، باید والدین بیشتر فرزندان شان را کنترل کنند البته آموزش از طریق مدارس و رسانه ها نقش بسیار مهمی در پیشگیری از این حوادث دارد و انتظار است کودکان و نوجـوانان از حوادث پیش آمده در سالهای گذشته درس عبرت بگیرند و شادی و نشاط شان را به یک عمر پشیمانی تبدیل نکنند.

**چهارشنبه سوری جزو برنامه های ملی ایرانیان است
استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سنت های ایرانیان ارزشی و فرهنگ ملی ایران بر پایه شادی و شادمانی استوار است.
دکترمحمدرضا بهاری افزود: در گذشته های دور همه به بهانه های مختلف تلاش می کردند این فرهنگ شادی را به مردم انتقال دهند.
وی ادامه داد: بررسی زندگی مردم ایران در گذشته نشان می دهد که مردم به هر بهانه ای مانند دندان درآوردن فرزند، چهل روزگی فرزند، ختنه سوران و یا اعیاد ملی و مذهبی به اجرای برنامه های شادی آفرین می پرداختند.
وی تصریح کرد: یکی از آیین های ارزشمند ایرانیان از قدیم الایام تا به امروز چهارشنبه سوری بوده است که در هفته پایانی سال برگزار می شود به این سبک که آتش کوچکی به عنوان مظهر نور و گرما و رهایی از ظلمت و دور شدن از تاریکی روشن می کنند و از روی آن می پرند.
این محقق و پژوهشگر سیستان و بلوچستان گفت: چهارشنبه سوری جزو برنامه های ملی ایرانیان است که باید با رعایت اصلی شادی آفرینی آن به دور از تفریحات خطرآفرین مانند ترقه بازی و غیره آن را به شادی برگزار کنیم.
بهاری افزود: این مراسم در سیستان و بلوچستان همانند سایر نقاط کشور برگزار می شود با این تفاوت که مردم این دیار برای استقبال از نوروز و آغاز سال جدید در کنار برگزاری مراسم چهارشنبه سوری با هدف دور هم جمع شدن خانواده ها و ایجاد اتحاد و نزدیکی، خانم ها و حتی مردان و سایر اعضای خانواده و فامیل با شادی و نشاط اقدام به تهیه کلوچه ها و شیرینی های محلی می کردند؛ بر خلاف زندگی های کنونی که کمتر شاهد این اجتماعات خانوادگی هستیم.
وی تاکید کرد: امروزه گروهی تحت عنوان مسائل مذهبی هر روز پیامدهای ناگواری را دامن می زنند و سعی می کنند ما همیشه در گریه، عزا و مصیبت غرق باشیم که عقلا کار صحیح و پسندیده ای نیست.
قاسم سیاسر یکی دیگر از محققان سیستان و بلوچستان گفت: در ادیان ایران قبل از اسلام مانند کیش زرتشتی نگاه کاملا مثبتی نسبت به طبیعت و مظاهر طبیعی وجود داشته و به شادی خیلی اهمیت می دادند و مراسم چهارشنبه سوری یکی از جشن هایی بود که در ایران قبل از اسلام نیز برگزار می شد.
وی خاطرنشان کرد: اسلام به هر کجا که وارد شد با آداب و رسوم موجود آن مناطق مخالفتی نکرد و فقط بر اساس مصلحت زندگی اجتماعی به این آداب و رسوم تا جای امکان صورت دینی داد.
وی ادامه داد: با صورت دینی دادن این مراسم مشروعیت پیدا می کرد به عنوان نمونه در مراسم عید نوروز به عنوان یک سنت ایرانی بعد از ورود اسلام خواندن قرآن نیز اضافه شده است.
وی افزود: مراسم چهارشنبه سوری با توجه به روشن کردن آتش که جایگاه بالایی در میان زرتشتیان دارد صورت دینی نگرفت اما به این معنی نیست که چون صورت دینی نگرفته رد شده است.
وی تصریح کرد: امروزه مساله نوع بروز و ظهور مراسم چهارشنبه سوری است یعنی این مراسم سنتی بدور از ابزار خطر آفرین به صورت اصیل خود همراه با شادی و سرور در قالب برپا کردن آتش کوچک و پریدن از آن همراه با خواندن شعر معروف 'زردی من از آن تو - سرخی تو از آن من' برگزار شود.
به گزارش ایرنا، با تدابیر خوب دستگاههای دست اندرکار از جمله شهرداری، جمعیت هلال احمر، دانشگاه علوم پزشکی، مدیریت بحران، نیروی انتظامی و غیره مراسم چهارشنبه سوری در زاهدان در دو سه سال اخیر به خارج از شهر کشیده شده و مکانهای وسیعی در مسیر بوستان ملت برای این منظور آماده سازی شده است و مردم این شهر به اتفاق خانواده هایشان غروب سه شنبه در این مکانها به تفریح و شادی می پردازند.
هر چند که در این میان برخی افراد ناآگاه شاید اقدام به انفجار ترقه کنند اما جلوگیری از این قبیل مزاحمت ها و بروز حادثه های تلخ و ناگوار توسط دستگاههای مسئول موجب خرسندی و رضایت مندی شهروندان شده است.
شماری از شهروندان زاهدانی با تقدیر از تلاش مسئولان برای جلوگیری از برخی حرکات و اقدامات خشن و نگران کننده توسط عده ای از جوانان ناآگاه، از خانواده ها در خواست کردند بیش از پیش مراقب فرزندانشان باشند تا هم خودشان و هم دیگران مراسم سنتی چهارشنبه سوری را با خوشی و محبت و صمیمت سپری و سالی سراسر شادی را آغاز کنند.