چگونه از مشهد دست خالی بر نگردیم

به گزارش بزنیم بیرون ،از سوغات خراسان رضوی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

انگشترسازی و فیروزه‌تراشی

انگشتر به دست کردن از زمان‌های قدیم بین مسلمانان رواج داشته است. به خصوص که امامان معصوم ما در احادیث و روایات، به پسندیده بودن این سنت و خواص سنگ‌های گوناگون اشاره کرده‌اند. 

بسیاری از زائران امام رضا (ع) برای خود و نزدیکانشان این انگشترهای ارزشمند را به عنوان سوغات تهیه می‌کنند و این هنر اصیل و سنتی مورد استقبال مسافران قرار دارد. فن و هنر انگشترسازی در واقع، آمیخته‌ای از فنون و هنرهای متعدد از جمله طراحی سنتی، گوهرشناسی، میناکاری، فلزکاری، مرصع‌کاری و هنر ارزنده‌ی قلم‌زنی است.

بازار رضای مشهد، مرکز عمده‌ی ارائه‌ی انگشتر است. البته کارگاه‌های تولید انگشتر در سطح شهر مشهد بسیار گسترده هستند و تعداد آنها به ۲۰۰ کارگاه می‌رسد. پیش از این، انگشترسازها اطراف حرم مطهر در سرای شالچی، سرای ناصریه، سرای وزیر نظام، سرای ملائکه و سرای معاون‌الصنایع مستقر بودند.

خراسان رضوی مقام نخست هنر فیروزه‌تراشی کشور را دارد. در حدود ۳۰۰ کارگاه تراش فیروزه در خراسان رضوی فعال هستند. سالانه ۴۰ تن سنگ فیروزه در خراسان رضوی تولید می‌شود که ۱۵ تا ۲۰ درصد آن به صورت نگین تراش می‌خورد. هر سال ۶ هزارکیلوگرم فیروزه در کارگاه‌های تراش فیروزه‌ی مشهد و نیشابور تراش می‌خورد. فیروزه‌تراشی یکی از حرفه‌های قدیمی در استان خراسان است. تراش فیروزه به اشکال پیکانی و مسطح از جمله تراش‌هایی است که طرفداران زیادی دارد. فیروزه یکی از سوغاتی‌های مهم استان خراسان است و بازار مطلوبی نه تنها در استان، بلکه در سطح کشور دارد.

معدن سنگ فیروزه‌ی نیشابور در دامنه‌ی جنوبی کوه بینالود و ۵۳ کیلومتری شمال غربی شهر نیشابور قرار دارد.

محصولات چرمی

مشهد از گذشته‌های دور یکی از تولیدکنندگان بزرگ چرم در کشور بوده و هر ساله صادرات زیادی از انواع لباس، کیف و کفش چرم به اقصی نقاط دنیا داشته است . محصولات چرمی تولید شده در مشهد، کیفیت بالایی دارند و بسیاری از برندهای مشهور و معتبر چرم در مشهد قرار دارند.

فرش و گلیم و بافته‌های داری

قالی و قالیچه و انواع بافته‌های داری مثل گلیم و جاجیم از سوغات مشهور استان خراسان رضوی هستند. قالی‌بافی خراسان در طول حیات ۱۵۰۰ ساله‌ی خود در زمان سلطنت شاهرخ میرزا (از سلسله تیموریان) یکی از پررونق‌ترین ادوار تاریخی خود را گذرانده است. مشهد، مرکز استان خراسان یکی از کانون‌های قالی‌بافی ایران است.

گل‌های بزرگ شاه‌عباسی شبیه طرح‌های اصیل هراتی، طرح‌های افشان لچک و ترنج با حاشیه‌های کتیبه‌ای، انواع طرح‌های گل فرنگ، طرح لچک و ترنج سعدی از طرح‌های رایج در فرش مشهد هستند. رنگ‌های قرمز سیر (قرمزدانه)، عنابی، کرم، انواع سبز، آبی و سرمه‌ای و قهوه‌ای از عمده رنگ‌های مورد استفاده در قالی‌های امروز مشهد است.

ظروف سنگی

دیگ‌ها و ظروف سنگی از قدیم‌الایام یکی از مهم‌ترین سوغاتی‌های مشهد بوده‌اند. در اصطلاح عامه‌ی مردم مشهد، به این ظروف سنگی «هرکاره» می‌گویند. از ویژگی‌های این نوع سنگ که نوعی سرپانتین است می‌توان به نرم و مقاوم بودن آن در برابر آتش اشاره کرد. همین ویژگی سبب می‌شود که به دلیل طبخ ملایم و آرام، غذای پخته شده در این ظروف، لذیذتر شود.

هرکاره‌تراشی به عنوان یک هنر سنتی و یک سوغات اصیل، هنوز هم جایگاه خود را در میان مسافران حفظ کرده است و گردشگران زیادی در سفر به استان خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد، از این ظروف برای خود و نزدیکانشان تهیه می‌کنند.

سجاده، جانماز، مهر و تسبیح

از آن جایی که بیشتر مسافران این استان، زوار امام رضا (ع) هستند و مرکز این استان یعنی شهر مشهد یک شهر مذهبی است، در فروشگاه‌های اطراف حرم و به ویژه بازار رضا، انواع سجاده، جانماز، مهر و تسبیح به فروش می‌رسد. سجاده‌ها بیشتر از جنس ترمه و مخمل گلدوزی شده هستند. تسبیح‌ها نیز با جنس‌های مختلف و انواع گوناگون از جمله عقیق، شاه‌مقصود، دلربا، فیروزه، ام‌البنین و کهربا عرضه می‌شوند.

عطر

یکی از محصولاتی که در این استان به عنوان سوغات ارائه می‌شود، انواع عطر است. به خصوص در شهر مشهد و خیابان‌ها و بازارهای اطراف حرم، تعداد زیادی از مغازه‌های عطرفروشی را خواهید دید که انواع مختلف عطر با رایحه‌های گوناگون از جمله گل سنجد، کبری، گل مریم، گل نرگس، بهارنارنج، الهام‌بخش، زعفران، گل یخ، یاس سفید و... را به مسافران عرضه می‌کنند.

چاروق

چاروق، پاپوشی است که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته و بیشتر قسمت‌های آن از چرم تهیه می‌شده است. چاروق از صنایع دستی خراسان به خصوص شهر قوچان و همچنین شهر زنجان است. البته چاروق قوچان با چاروق زنجان به کلی متفاوت است.

چاروق ظریف، فرم خاصی دارد و با مواد اولیه‌ی مخصوص و فقط برای راه رفتن روی قالی و اطاق‌های مفروش ساخته می‌شود که قبلا پشت‌بسته و بدون پاشنه بود. ولی چند سالی است که به صورت پاشنه‌دار ساخته می‌شود و فقط کف آن از چرم و رویه‌ی آن به رنگ‌های مختلف از نخ‌های ابریشمی و سیم گلابتون، بافته و تزئین می‌شود.

زعفران

زعفران یکی از ارزشمندترین و گران‌ترین محصولات کشاورزی ایران است و با عنوان طلای سرخ شناخته می‌شود. این محصول کشاورزی ارزشمند امروزه بیشتر در شهرستان‌های زاوه، تربت حیدریه، تایباد، باخرز، گناباد و بجستان در استان خراسان رضوی و شهرستان‌های قائنات، فردوس، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی کشت می‌شود که البته اخیرا کشت آن در استان‌های فارس و کرمان و لرستان نیز رواج یافته است.

زعفران، اصلی‌ترین سوغات استان خراسان است و بهترین زعفران دنیا را در این استان پیدا خواهید کرد. در بازارهای بزرگ این استان این محصول با کیفیت‌ها و قیمت‌های گوناگون عرضه می‌شود. هنگام خرید دقت کنید که زعفران باکیفیتی تهیه کنید.

 زرشک

یکی دیگر از سوغاتی‌هایی که استان خراسان رضوی را به آن می‌شناسیم، زرشک است. کشور ایران یکی از بزرگترین تولیدکننده‌های زرشک در دنیا است. البته بیشتر حجم زرشک تولیدی کشور مربوط به استان خراسان جنوبی است. این خوراکی لذیذ علاوه بر این که زینت‌بخش غذاهای اصیل ایرانی است، خواص درمانی متعددی هم دارد.

نقل و نبات

نقل و نبات و انواع شیرینی‌های مشابه را حتما در بازارهای استان خراسان رضوی به خصوص شهر مشهد دیده‌اید. برای تهیه‌ی نبات، ابتدا شکر را در آب جوش حل می‌کنند تا محلول سیرشده به دست آید. سپس نخی را در آن آویزان می‌کنند  و می‌گذراند تا خنک شده و بلور تشکیل شود. از خصوصیات ویژه‌ی نبات، گرم بودن آن است. به همین جهت این فرآورده، در طب سنتی ایران و برای درمان مشکلات ناشی از سردی مزاج به وفور استفاده می‌شود.

امروزه برای تنوع دادن به این محصول، انواع نبات چوبی طعم‌دار تولید و به بازار عرضه شده‌ است. طعم‌هایی از قبیل دارچینی، نعنایی، زعفرانی، زیره، لیمویی، آویشن و…

هنگام خرید نبات دقت کنید که نبات‌های چوبی را تهیه کنید (نبات‌هایی که نی‌های پلاستیکی در تولید آنها به کار رفته اغلب غیربهداشتی هستند و تماس نی پلاستیکی با نوشیدنی داغ برای سلامتی شما مضر است)، به تاریخ تولید و مجوز بهداشت آن دقت کنید و نبات‌های شفاف‌تر را خریداری کنید.

انواع نبات عبارت‌اند از شاخه نبات، نبات چوبی، نبات دندانه که همان نگین نبات است و به دلیل قابلیت شکنندگی بالا در هنگام بسته‌بندی خرد شده است و برای مصارف خانگی مناسب است، نبات مخلوط که عبارت است از تکه نبات‌هایی که در کف و جداره‌ی پاتیل‌ها تشکیل می‌شود که به دلیل غلظت خیلی زیاد شیره در کف پاتیل‌ها باعث تخته شدن آن‌ها می‌شود که به خاطر شکل نامنظم آن، بیشتر به شکل فله عرضه می‌شود، پرده نبات و پودر نبات که همان خرده‌های نبات است که کمی از شکر درشت‌تر هستند و از قابلیت حل شدن بالا با همان خواص نبات برخوردارند.

شکلات زنجفیلی یکی دیگر از سوغاتی‌های شناخته‌شده‌ی شهر مشهد است.

ادویه هفت قلم

یکی از سوغاتی‌های این استان نوعی ادویه به نام ادویه‌ی «هفت قلم» است که از آن برای طعم دادن به غذاهای ایرانی نظیر خورش و آبگوشت استفاده می‌شود. این ادویه مخلوطی از دارچین، سماق، گلپر، زنجفیل، فلفل سیاه، فلفل قرمز و زردچوبه است که در فروشگاه‌های عرضه‌ی آن به شکل زیبایی با رنگ‌های مختلف در کنار هم دیده می‌شود. از انواع دیگر ادویه‌های خراسان می‌توان، انواع ادویه پلویی و خورشتی و ادویه‌ی هجده رنگ را نام برد.

خشکبار

یکی از تنقلاتی که از گذشته در فرهنگ و ذائقه‌ی ما ایرانی‌ها وجود داشته، انواع خشکبار است. خشکبار شامل انواع مغزها و میوه‌های خشک‌شده است. آلو بخارا، آلوچه، لواشک، برگه هلو، انجیر خشک، توت خشک، نخود و کشمش و انواع تخمه، خشکباری هستند که به وفور در بازارهای این استان به چشم می‌خورند.

از سوغاتی‌های دیگر این استان که در شهرهای مختلف آن می‌توانید تهیه کنید به این موارد می‌توان اشاره کرد:

عسل چناران و نیشابور، خربزه‌ی تایباد، انواع گیاهان دارویی سبز‌وار، لبنیات محلی درگز و...