کویر یزد ، گوشه دنج گردشگران

گردش در بیابان ها و نواحی کویری و دیدار از جاذبه هـای بیابـانی و کـویری، پوشـش گیاهی، حیات جانوری، اشکال مورفولوژیک، انجام فعالیت هـای ورزشـی و بازدیـد از سایر جاذبه های آن، نوع خاصی از گردشگری را بوجود آورده است که ' گردشگری کویر' نامیده می شود و شاخه ای از اکوتوریسم است.

از جمله مهمترین جاذبه های طبیعی، مناطق کـویری و بیابـانی هستند که حدود 90درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده اند.

وجود چنین وسعتی از نـواحی خشک، لـزوم توجـه بـه ظرفیت های این مناطق را در زمینه صنعت اکوتورسیم و ژئوتوریسم، بویژه در استان یزد کـه در مرکز ایران و در حاشیه دشت کویر و دشت و بیابان لوت قرار گرفته است ضروری می سازد.

بر اساس اعلام پایگاه ملی داده های علوم زمین ، یزد دومین استان بیابانی کشور بعد از سیستان و بلوچستان است و بیابان های آن یکی از زیباترین منظره های اکوتوریستی دنیا به شمار می آینـد.

تپـه هـای ماسه ای یکی از فرآیندهای مناطق بیابانی است که در اطراف شهر یـزد بـا کمتر از 2 هزار سال و مسـاحتی درحدود30 هزار هکتار گسترش یافته است.

جاذبه های این بخش در استان یزد از طریق دو محور مورد توجه قرار گرفته ، اول محور یزد به بافق که با گذر از مسجد کهن فهرج، در حاشیه کویر تا بافق ادامه می یابد و در طول راه، جنگل های گزی وجود دارد که حاشیه های کویر را تسخیر کرده و زیبایی و جذابیت خاصی به این مسیر بخشیده است.

در انتهای مسیر بافق، پارک بسیار زیبای آهن شهر وجود دارد که حدود 20 هکتار وسعت دارد و از نخل های کهنسال و انواع گلها پوشیده شده و همچون بهشتی در انتهای راه کویر خودنمایی می کند.

مسیر دیگر، محور یزد، خرانق و بیاضه تا خور و بیابانک است که سرشار از تپه های گنبدی شکل شنی پوشیده از بوته های صحرایی و کویری است.

کویرهای ساغند ، کویر دره انجیر ، کویر هرات و مروست ، کویر بهادران ( کفه مهدی آباد) ، کویر طاقستان، شهیدیه، کویر سـیاه طـاق، کـویر ﷲ آبـاد، توت، کـویر گورآبخور، کویر سیاهکوه ، زرین و کویر ابرکوه از جمله کویرهای استان هستند.

این کویرها قابلیت رواج گردشگری مناطق کویری را دارد و موجب شده تا این موهبت الهی به عنوان یکی از شاخص های مهم و ظرفیتی بالفعل در برنامه ریزی های حوزه گردشگری مدنظر مسئولان قرار گیرد.

گشت و گذار در میان فضاهای وسیعی که نگاه را تا دوردست می کشاند، غافلگیر شدن در چشم انداز شن های روان و شوره زارهای خشک و سوزان، ابنیه تاریخی، سایه تک آبادی ها، بناهای آجری رنگ، ساختمان های ساده و خشن، کاروانسراها و رباط های قدیمی برای هر جهانگردی جذاب و دیدنی است.

در واقع پتانسیل های این بیابان بزرگ موجب شده تا کویرنوردی به عنوان نوعی گردشگری برای معرفی جاذبه های کویر و نیز نوعی ورزش مفرح بویژه برای شهرنشینان تلقی شود از این رو کویر می تواند برای کویرنوردان خاطره خوش و ماندگار تلقی شود.

از این رو مسئولان استان با درک درست از این ظرفیت بالا در برنامه ریزی های حوزه گردشگری توجه ویژه ای به کویر و ظرفیت های آن کرده اند.

** کویر، ظرفیتی در مسیر شکوفایی اقتصادی و گردشگری 

مدیرکل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی یزد گفت: فرصت گردشگری ، میراث فرهنگی و سرمایه گذاری در این بخش فرصتی طلایی در دولت تدبیر و امید است که با توجه به رشد زیرساختهای آن در استان نیازمند حمایت مدیران دستگاههای اجرایی استان است.

محمدمهدی شرافت درباره بررسی روند سرمایه گذاری در حوزه گردشگری در طول برنامه پنجم توسعه با اشاره به قابلیت های میراث فرهنگی این استان افزود: این استان در پنج محور یزد مرز کویر و کوهستان ، حسینیه ایران ، شهر همزیستی ادیان ، شهر نساجی سنتی ایران و پایتخت معماری ایران قابلیت های فراوانی دارد.

وی کویر و بیابان ها را یکی از مهمترین پتانسیل های استان به عنوان پدیده های طبیعی در جهت رشد و شکوفایی اقتصادی و گردشگری موثر دانست و اظهار کرد: رونق اقتصاد گردشگری و سرمایه گذاری در بخش گردشگری، این بخش استان یزد را در رسیدن به اهداف طرح پنج ساله گردشگری یاری خواهد کرد.

مدیرکل میراث فرهنگی یزد در ادامه با اشاره به اینکه اولویت اول استان در حوزه گردشگری ، اقامت و مجموعه های گردشگری کویری است یادآور شد: باتوجه به لغو تحریم ها و تأثیر مستقیم آن بر رونق گردشگری، باید با ایجاد زیرساخت های گردشگری و همچنین همکاری بخش خصوصی تحول بزرگی در گردشگری داخلی و خارجی استان ایجاد کنیم.

شرافت گفت: این استان به علت استقرار در دو زیست کره بیابانی کوهستانی، دارای اقلیم و طبیعتی منحصر به فرد است که این ویژگی می‌تواند عامل مهمی در جذب گردشگران و به ویژه طبیعت‌گردان باشد.

وی افزود: کمیته طبیعت‌گردی استان یزد با هدف توسعه پایدار طبیعت‌گردی و با هماهنگی دیگر اعضای کمیته استانی و کمیته تخصصی سازمان در راستای اهداف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و کمیته ملی طبیعت گردی به طور مستمر و فعال با ارائه و تصویب طرح‌های مثمر ثمر به فعالیت خود ادامه داده است.

این مسئول تصریح کرد: امید است برای رونق طبیعت‌گردی استان اقداماتی نظیر برگزاری همایش‌ های مختلف در زمینه‌های اکوتوریسم کویرنوردی، تهیه نقشه و بروشور اکوتوریستی استان یزد و معرفی جاذبه‌های طبیعی، معرفی هرچه بهتر روستاهای هدف گردشگری و مناطق حفاظت شده و شکارگاه‌ها و همچنین تهیه کارت پستال طبیعت‌گردی صورت گیرد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان خاطرنشان کرد: از دیگر فعالیت‌هایی که این اداره کل در نظر دارد انجام دهد می‌توان به شناسایی و معرفی پدیده‌های اکوتوریستی تک مکانی و تک زمانی، عکس‌ برداری هوایی از مناطق نمونه گردشگری استان، مشخص کردن مسیرهای شاخص طبیعت‌ گردی یزد، شناسایی و تصویب مناطق پیشتاز اکوتوریست بیابانی و کویری و مشخص کردن و معرفی سایت‌های مهم اکوتوریستی استانی با هماهنگی دیگر اعضای کمیته اشاره کرد.

شرافت اظهار کرد: مناطق حفاظتی جنگل باغ شادی، منطقه حفاظت شده سیاه‌کوه اردکان، منطقه شیرکوه، منطقه خرانق، کویر رستاق، منطقه گردشگری عقاب‌کوه و کویر بکر و دست نخورده بافق چند نمونه از اکوتوریسم زیبای یزد به حساب می‌آیند.

** معرفی جذابیت های کویر نیازمند حمایت بیشتر

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی استان نیز گفت: از دیدگاه اقتصاد ، کویر و جذابیت های آن به عنوان قابلیت و شاخص های مهم استان یزد برای رقابت در صنعت گردشگری محسوب می شود و با توجه و توسعه آن می توان تا حدودی به وضع اقتصادی از نوع مقاومتی کمک کرد.

سید مصطفی فاطمی افزود: با وجود شناخت جایگاه واقعی صنعت گردشگری در دنیا ، استان یزد می تواند با توجه به زیرساخت ها و پتانسیل های موجود در این زمینه گامهای اساسی برداشته و در صورت حمایت بیشتر می تواند بر رونق آن بیفزاید.

وی زمینه ایجاد کمپ های کویری ، مکانهایی برای رصد ستارگان ، راهپیمایی در ریگزارها ، موتور سواری و رالی در این مناطق و برگزاری مسابقه های شترسواری از ظرفیت های جذب گردشگر در مناطق کویری عنوان کرد و گفت: برخی از این فعالیت ها در منطقه کویری بافق انجام شده که با استقبال خوب گردشگران مواجه شده است. 

در خصوص استفاده از پتانسیل های این منطقه معاون گردشگری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گفت: سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد داده که بافق به عنوان قطب گردشگری کویر در استان یزد معرفی شود.

فاطمی افزود: با توجه به اینکه شهرستان بافق، از لحاظ جغرافیایی با مرکز استان فاصله زیادی دارد، جذب گردشگر به این شهرستان با مشکلاتی مواجه است هرچند که با تمهیدات انجام شده جذب گردشگر به این شهرستان در یک سال گذشته حدود 2‌برابر شده است. 

وی ادامه داد: برپایی تور بافق نوردی، کمپ‌های کویری، کمپ شن و استفاده از امکانات شتر سواری و موتورسواری از فعالیت‌هایی است که برای جذب گردشگر به این شهرستان درحال انجام است.

معاون میراث فرهنگی یادآور شد: شهرستان بافق با داشتن مزیت‌های طبیعی همچون نخلستان ‌ها و معدن سنگ آهن در کنار روستاهای تاریخی مانند باقرآباد، روستای ییلاقی شادکام و قطرم و البته کویر و ریگزارهای مهدی آباد این ظرفیت را دارد که قطب گردشگری کویر شود.

فراهم نبودن زیرساخت ها ، ناشناخته بودن نقاط کویری و عدم دسترسی به راههای کویری و ناشناخته ماندن این ظرفیت های بکر ودست نخورده تا حدودی به این صنعت در استان یزد لطمه وارد کرده که امیدواریم با گامهای بزرگی که در چند سال اخیر برداشته شده ، کویر نیز به عنوان یک فضای و طبیعت زیبا و جذاب به گردشگران معرفی شود.

البته در بخش کویر استان یزد ظرفیت بزرگ دیگری به نام حیات وحش بکر آن نیز وجود دارد که مناطقی همچون پارک ملی سیاهکوه و دره انجیر اردکان، مناطق حفاظت شده کالمند و بهادران مهریز به وسعت 250 هزار هکتار و منطقه حفاظت شده کوه بافق و آریز با وسعت 100 هزار هکتار از مهمترین آنهاست.

در این مناطق آهوی ایرانی، یوز ایرانی ، جبیر، کل، بز، قوچ و میش، پلنگ‌، کفتار، انواع روباه، گرگ و خرگوش و بسیاری از پرندگان و خزندگان کمیاب ایران دیده می شود.