گشت و گذاری در محله دریانی‌ها و سردار ملی

خیابان ستارخان یکی از خیابان‌های معروف و شلوغ تهران است و دو میدان مهم را به یکدیگر متصل می‌کند:‌ از میدان توحید شروع و به میدان صادقیه ختم می‌شود. در دو سوی ستارخان خیابان‌های فرعی و کوچه‌های پیچ در پیچ زیادی وجود دارد که در مجموع حال و هوای محله‌ای قدیمی و اصیل به آن می‌دهد. گشت و گذاری در این منطقه و بازدید از یادگارانِ دور و نزدیک ساکنانِ دیروز و امروزش خالی از لطف نیست.

 

تاجی بر سر ستارخان


پل ستارخان پیش از انقلاب به نام «پُل تاج» مشهور بود، جایی که سه خیابان همایون‌پور، ستارخان و تهران‌ویلا به یکدیگر می‌رسند. اینجا ورودی ستارخان از جانب بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری است، شاهراهی پر رفت و آمد که حالا در شب‌های نزدیک به آغاز سال نو شلوغ‌تر از همیشه است و البته ترافیک اتوبان کرج هم به آن اضافه شده است.

بابارحیم؛ برای اینکه دل‌تان خنک شود


اولین و بهترین. این شعاری است که بر سر در بابارحیم نقش بسته و خیلی‌ها هم باورش کرده‌اند. عصرهای تابستان یکی از بهترین جاهایی است که می‌توان لختی در مقابلش آرام گرفت و خنک شد. در ستارخان و محلات اطرافش همه «بابارحیم» را می‌شناسند؛ مغازه‌ای در میانۀ بال شرقی خیابان ستارخان که بیش از سه دهه قدمت دارد و مشتریانی پر و پا قرص. عصر که می‌شود مردم برای خوردنِ انواع بستنی و البته معجونی که نخستین مبتکرش در تهران همین بابارحیم بوده، از اقصا نقاط پایتخت به اینجا می‌آیند تا دل‌شان خنک شود. فصل گرما نزدیک است و چند هفته دیگر بابارحیم رفتن، به مراسمی جمعی برای اهالی محل و تهرانی‌های اهل دل تبدیل خواهد شد.

سه‌قلوهای سر به‌فلک‌کشیده


اگر حتی یک‌بار از خیابان ستارخان عبور کرده باشید حتماً این سه برج را دیده‌اید. برج‌هایی که به نام مجتمع مسکونی ستارخان شناخته می‌شوند و روی تابلوی جلوی ورودی‌شان نوشته شده «۱۳۶۳». اما حقیقت آن است که آغاز ساخت این برج‌ها به پیش از انقلاب بازمی‌گردد. در دهه ۵۰ دولت ایران به گروهی از مهندسان و معماران اسپانیایی سفارش داد تا ساخت این برج‌ها را برای استقرار گروهی از وابستگان حکومت وقت آغاز کنند، برج اول به اواخر کار ساخت رسیده بود که انقلاب شد. اسپانیایی‌ها هم مثل کارفرمای‌شان ایران را ترک کردند و پروژۀ برج‌های مسکونی ستارخان مسکوت ماند تا اوایل دهه ۶۰ که گروهی از مهندسان ایرانی کار ساخت را از سر گرفتند، برج اول را به اتمام رساندند و دو برج دیگر را به تدریج ساختند. از سال ۶۵ که اولین گروه ساکنان به این برج‌ها آمدند، این املاک بارها دست به دست شده‌اند تا امروز که جز شش طبقه از یکی از برج‌ها که گویا به صورت سازمانی در اختیار گروهی از کارمندان دولت قرار دارد، باقی واحدها شخصی و متعلق به ساکنان است. طبق گفته ساکنان قدیمی برج، خانواده محمدجواد تندگویان- وزیر نفت دولت رجایی که بعدها در زمان اسارت در عراق از دنیا رفت- هم زمانی در این برج‌ها زندگی می‌کردند.

نشاطی که نشاط برمی‌انگیزد


رستورانی با غذاهای خوشمزه که ضمناً هوای جیب شما را هم دارد. «اغذیه نشاط» بدون شک یکی از مشهورترین غذاخوری‌های تهران به شمار می‌آید. قدیم‌ترها که هنوز میز و صندلی‌هایش آنقدر نبود به همان صفِ جلویش شناخته می‌شد؛ با این حال هنوز هم شب‌ها مشتری بیرون‌بَر هم دارد. بیشتر به واسطۀ دونر کباب‌های مرغ و گوشتش مشهور است؛‌ دونرهایی که از لحاظ خوشمزگی و بزرگی منحصربفرد و از لحاظ قیمت هم مناسبند. با این حال در منویش گزینه‌های خوشمزۀ دیگری هم هست تا جز هوادارانِ کباب تُرکی دلِ باقی مشتریان خوش‌خوراکش را به دست بیاورد. خیلی‌ها سعی کردند با کپی‌برداری از روی دستش نشاطِ دیگری در ستارخان برپا کنند اما اغذیۀ نشاط مشتریانِ ثابتی دارد که بعضی‌هایشان از آن طرفِ تهران می‌کوبند و می‌آیند تا یادِ طعم غذاهایش را تازه کنند.

سردیس سردار ملی در ورودی پارک


نبش کوچه افسر در میانه خیابان ستارخان،‌ چهره‌ای آشنا و مقتدر به عابران خیره شده است و مردمی که برای هواخوری و تفریح به پارک ستارخان می‌آیند،‌ همگی زیر چشمان سردار ملی در آمد و شُدند. ۷ سالی می‌شود که بوستانِ ستارخان در ورودی اصلی خود میزبان سردیس ستارخان-سردار ملی- است. این سردیس را شهریار ضرابی مجسمه‌ساز جوان ساخته است.


پارک ستارخان به وسعت ۷۰۰۰ متر مربع یکی از تفرجگاه‌های پر رفت و آمد محله به شمار می‌آید و بساط بلال‌فروش‌ها و آبمیوه و بستنی هم دور و برش به راه است. پیش از ظهر، جوان‌ترها با سر و صدا روی نیمکت‌هایش می‌نشینند و بعدازظهرها زنان و مردان مسن در آرامش.

باغِ دریانی‌ها؛ رویای از دست رفته


سالیان سال اهالی محله دریان‌نو هر روز از کنار باغ و عمارتی بزرگ و اصیل در مرکز محله رد می‌شدند. اگر شانس می‌آوردند و درِ باغ باز بود، ‌ درختان بلند و فضای باز و عمارتی به چشم‌شان می‌خورد که حالا دیگر وجود خارجی ندارد. امروز اگر کسی از کوچه میکائیلی رد شود جرثقیل بزرگی را می‌بیند که جای آن عمارت نشسته است و ساخت و ساز شدیدی در فضای بزرگ باغ قدیم- مجاور میدان دریان‌نو و حدفاصل دو تا از زیباترین کوچه‌های محله دریان‌نو- جریان دارد.


طبق گفته اهالی محل، ‌این باغ و بسیاری از اراضی اطرافش متعلق به خانواده دریانی و بزرگ آنها حاج مهدی ابراهیمی دریانی بوده که عملا بنیانگذار این محله و همچنین محله شهرآرا به شمار می رود. اصل و نسب حاج مهدی به روستای دریان در آذربایجان شرقی- حوالی شبستر- می‌رسید. او از پیشگامان ساخت و ساز شهری در محله‌های دریان‌نو، ستارخان و به خصوص شهرآرا بود و طرح ساخت آپارتمان‌های با متراژ پایین هم ایده بود. به هر حال امروز محله دریان‌نو با آن کوچه‌های پیچ در پیچ و درختان سربه‌هم‌فرو بُرده دارد هرچه بیشتر و بیشتر میزبان مجتمع‌های مسکونی بزرگ می‌شود و روزی که ساخت و ساز در باغ دریان‌نو هم به پایان برسد، ‌احتمالا محله دریان‌نو هویتی کاملا جدید پیدا خواهد کرد.

بازاری «مفید» برای یک محلۀ آرام


مجتمعی تجاری در خیابان یکم دریان‌نو که برای همۀ ساکنان منطقه ستارخان شناخته شده است. اگر بدون ماشین شخصی بخواهید بروید راهش این است که کمی آن‌سوتر از تقاطع ستارخان-نیایش، تاکسی‌های خیابان زنجان را سوار شوید و درست جلوی درب مجتمع پیاده شوید. مجتمع مفید یک مجتمع نسبتاً بزرگ تجاری است که ساخت آن و مسجد مجاورش از سوی بنیاد خیریه مکتب امیرالمومنین کلید خورد و در اواسط دهه ۱۳۷۰ به اتمام رسید. اهالی محل معمولا هر چه بخواهند آنجا پیدا می‌کنند. مجتمع مفیدی است.

مکتب‌الصادق؛ پاتوق مذهبی‌ها


محلات قدیمی تهران هر کدام یک یا چند مسجد و حسینیه دارند که به پاتوق‌های مذهبی آن محله مشهورند. در ستارخان حسینیه «مکتب‌الصادق» حکم یکی از همین پاتوق‌های مذهبی را دارد. حسینیه‌ای پررونق با دیوارهایی منقوش به طرح‌های اسلامی و آیات الهی و اشعار شاعرانی چون سعدی و مولانا در مدح پیامبر که در طول سال به ویژه شب‌های محرم و رمضان میزبان مراسم ادعیه و مناجاتِ مذهبی‌های این منطقه بوده و هست.