گشت و گذار در شهرک اکباتان؛ خاستگاه هنر خیابانی تهران

به گزارش بزنیم بیرون ، صداهای عجیب و غریب، سکوت نشسته بر بلوک های سیمانی را می شکند و توهم تعقیب آدم های نامرئی رهایت نمی کند. اعجاز فضاهای کوچک میان بلوک ها و تاریکی چیره برفضا راه را برای خلق آثار هنری معترض باز می گذارد. این است که اکباتان خاستگاه هنر خیابانی می شود. گرافیتی نمایشی از هیجان ممنوعه را اجرا می کنند. ذات اعتراضی نقاشی خیابانی آن را در تمام دنیا ممنوع کرده است. به گفته عیسی علیزاده مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران شهرداری با تمام گرافیتی هایی که موضوعشان اعتراض سیاسی باشد برخورد می کند و آنها را از بین می برد. اما از هنرمندانی که آثارشان با موضوع اعتراض به معضلاتی مانند آلودگی صوتی باشد حمایت می کند.

نقاشی روی دیوارهای کانال فاضلاب شهری
رعد و برقِ دم غروب بازیش گرفته. تند تند آسمان برق می زند و صورت های فرورفته در تاریکی آرن و یاشار را روشن می کند. دوتایی نشسته اند و شره کردن قطرات باران را روی نقاشی های خیابانی شان(گرافیتی) تماشا می کنند. کار هر روزشان است نزدیک های غروب که می شود جعبه اسپری های رنگی را از زیرزمین خانه می آورند پشت دیوار بلوک های سیمانی را نقاشی می کنند. عصرها نقاشی می کشند و شب ها دستی نامرئی نقاشی ها را از بین می برد. آرن یکی از چشم هایش نیمه باز است. عینک آفتابی روی یقه اش را به چشم می زند و شروع می کند به تعریف کردن اینکه گرافیتی چیست و از کجا آمده:« من می دونم این نقاشی ها رو کی از بین می بره.... اصلا ما می کشیم تا یکی بیاد پاک کنه. تو هیچ جای دنیا نقاشی دیواری رو دیوار نمی مونه... چون توش درد داره... من دردامو تو این نقاشی می کشم. بنکسی( استاد بزرگ نقاشی دیواری را می گوید) رو دیوار کانال های فاضلاب نقاشی می کشیده اما اون و هم پاک می کنن. ذات نقاشی دیواری درده... واسه همینه که اعتراض می کنه و طبیعیه که زود از بین بره... » آرن نقاشی هایش را با اسم aren امضا می کند و خیلی ها هم او را به همین اسم صدا می زنند. اصلا نصف بیشتر بچه های اکباتان اسم مستعار دارند و همدیگر را با همان صدا می کنند. ستاره مدت زیادی نیست که گرافیتی کار می کند. لباس های سرتاسر سیاه پوشیده و گوشواره های میخی اش از دور برق می زند. می گوید:«گرافیتی هنوز تو ایران جا نیافتاده و فکر می کنند یک بچه داره دیوار را خط خطی می کنه. کلا گرافیتی باید حاصل خلاقیت باشد، اما خیلی ها از طرح های خارجی یا ایرانی الهام می گیرند و بیشتر مجلات و اینترنت الگوی آنها است.

حمایت از نقاشی دیواری قابل قبول
عیسی علیزاده مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران درباره هنر گرافیتی در سطح شهر تهران گفت: هنرمندان هنر گرافیتی در تمام دنیا به دنبال مجوز نیستند چون ذات نقاشی هایشان اعتراضی است. ما معمولا گرافیتی هایی که در معابر عمومی و دیگر نقاط شهر انجام شده باشد را پاک می کنیم چون علاوه بر اینکه زیبایی بصری ندارند هیچ گونه محتوایی را به شهروندان منتقل نمی کنند.
وی افزود: هنر گرافیتی تریبونی برای اعتراض اجتماعی مخفی است. به هر حال ممکن است روی شهروندی که صبح از خانه بیرون می آید و با چنین تصاویری رو به رو می شود تاثیر بدی بگذارد. شهرداری موظف است فضای شهری را تا جایی که می تواند از اضطراب دور کند.
علیزاده درباره مراحل اعطای مجوز به آثار گرافیتی گفت: اما آثار هنرمندان نقاشی خیابانی از 4 وجه محتوا، متریال، موضوع و مکان مورد بررسی قرار می گیرند تا برای اجرا در شهر مناسب تشخیص داده شوند. ما سالانه به طرح های زیادی مجوز جرا می دهیم. به طور مثال آثاری با مفاهیمی مانند آلودگی صوتی در چندین نقطه از شهر نصب شده است.
وی در راستای حمایت از هنرمندان خیابانی چاپ کتاب سه جلدی هنر خیابانی عبدا.... کوثری را مثال زد و افزود: شهرداری با هنرمندانی که تمایل به ایجاد فضای هنرشهری با مفاهیم غیرسیاسی باشند همکاری خواهد کرد.

لازم به ذکر است بنکسی نام مستعار یکی از هنرمندان به نام گرافیتی است. وی فعال و منتقد سیاسی، کارگردان و نقاش بریتانیایی است که هنر خیابانی او طعنه آمیز و هجویه هایش خرابکارانه است. هنر او آمیزه ای از طنز سیاه و گرافیتی است که با تکنیک گرده برداری ویژه ای خلق میشود. آثار هنری او با محتوای سیاسی و اجتماعی در خیابان ها، دیوارها، و پل ها در شهرهای مختلف دنیا به تصویردرآمده است. آثار بنکسی، محصول سن زیرزمینی بریستول است که شامل همکاری هنرمندان تجسمی و موسیقیدان ها بود. بنکسی در سال ۱۹۷۴ در بریستول به دنیا آمد و درهمین شهر بزرگ شد.او فرزند یک تکنیسین دستگاه فتوکپی بود. او مدتی شاگرد قصاب بود اما سرانجام طی دوران «شکوفایی اسپری» در اواخر دهه ۸۰ در بریستول با گرافیتی آشنا شد.کسانی که کارهای او را می دیدند متوجه بودند که آثار او به «بلک له رت» شباهت دارد. له رت در ۱۹۸۱ کار با تکنیک گرده برداری را در پاریس آغاز کرد. به نظر می رسید کارهای بنکسی از آثار اعضای گروهِ آنارکو- پانک به نام کراس هم متأثر بوده باشد. اعضای این گروه دراواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد در کانال های لوله کشی لندن مسابقه های گرافیتی با تکنیک گرده برداری برپا می کردند، این گروه کماکان فعالند. بنکسی که اعتقاد دولت به وندال بودن گرافیتی را قبول ندارد، هنرش را بر سطوح موجود در فضاهای عمومی به نمایش می گذارد و حتی تا آنجا پیش می رود که عناصر و احجام فیزیکی هم خلق کند. بنکسی خودش مستقیماً عکس های گرافیتی هایش را نمی‌فروشد. هر چند معلوم شده برگزارکنندگان حراج های هنری در تلاش هستند تا کارهای خیابانی او را در محلشان بفروشند و دردسر جا به جا کردن آنها را به برنده حراج واگذار کنند.