کویر بجستان (کویر سعدالدین)

کویر بجستان (کویر سعدالدین) از سطح دریاهای آزاد 803 متر ارتفاع دارد و با وسعت تقریبی 8000 هکتار متعلق به دوران سوم(کرتاسه) و چهارم(آئوسن) زمین‌شناسی است که با جهتی شمال شرقی ـ جنوب غربی در شمال غربی شهرستان بجستان واقع شده و به طور کلی اتفاقات زمین‌شناسی منطقه موجب پدید آمدن چشم‌اندازی زیبا از طبیعت بیابانی ـ کویری و رسوبات تبخیری نمکی شده‌است.

جلوه‌های زیبای بلورهای نمک در حال شکل گیری، تراکم ساختاری بلورهای نمک بر روی شن‌زارها، ایجاد چاله‌های نمکی و حوضچه‌های آب حاصل از تعریق خاک از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد این زیستگاه طبیعی است و آن را در کشور و منطقه به یک زیستگاه منحصر به فرد تبدیل کرده‌است. طبیعت زیبا و منحصر به فرد کفه نمکی بردسکن در ۸ دی ۱۳۹۰ به عنوان نخستین اثر طبیعی از استان خراسان رضوی در فهرست آثار طبیعی ایران با شماره ۱۵۷ به ثبت رسید.

سطح کویر بجستان (کویر سعدالدین) در فصل زمستان و بهار از آب پوشیده شده و در ماههای تیر و مرداد بصورت قشر نمک کاملاً سفید است.

درخشندگی سطح نمک به حدی است که بدون عینک دودی (و ترجیحاً عینک برف) نمی توان بیشتر از چند لحظه طاقت آورد! در اواخر فصل خشکی (حدود آذر ماه) سفیدی سطح نمک به دلیل نشستن گرد و غبار بر روی آن بتدریج به رنگ قهوه­ای روشن در می آید. بیشترین مقاومت قشر نمک در اواخر فصل خشکی است. ضخامت قشر نمک بين 1 تا حدود 10 سانتی متر متغير است و زير آن گِل خیس و بسیار چسبنده ای وجود دارد که جنس آن از همان خاک­های شط است. همانطور که گفته شد خاك شط که در ظاهر بسیار نرم و شبیه خاک های حاصل خیز شخم زده بنظر می رسد، در واقع از ترکیبی از ماسه و نمک و خاک می باشد و رشد گیاهان در آن بکلی غیر ممکن است. این خاک اگر مرطوب باشد بسیار چسبناک است و اگر خشک باشد نیز نرم است بنحوی که امکان گیر کردن خودرو در آن زیاد است. قسمت شط: در اوج خشکی سال ممکن است بتوان با تمهیداتی از آن گذشت (هرچند خطر گیر کردن هست) در زمان مرطوب بودنِ شط، گیر کردن خودرو قطعی است. قسمت نمکزار: در فصل زمستان و بهار پوشیده از آب است ونمي توان وارد آن شد. حتی در اوایل فصل خشکی (تیر و مرداد) نیز احتمال شکستن قشر نمک و گیر کردن خودرو هست. در اواخر فصل خشکی که استقامت قشر نمک زیاد می شود می توان با خودرو به قسمت های مختلف کویر رفت اما تا جایی که دیواره­ی بین چند ضلعی های نمک اجازه بدهد. توضیح اینکه چندضلعي های نمک که قطر هر کدام حدود 1 تا 3 متر است بوسیله دیواره اي به ارتفاع چند سانتی متر از هم مجزا می شوند. از اجتماع تعداد زیادی از این چندضلعی ها، چندضلعی های بزرگتری تشکیل می شود. (هر يك به قطر50 تا 100 متر یا بیشتر). حد بين چند ضلعی­های بزرگ، ارتفاع بیشتری دارد و در قسمت سفید كوير این ارتفاع به حداکثر نیم متر می رسد که می توان با خودرو با احتیاط از آنها گذشت. اما هنگامی که به قسمت کویر سیاه می رسیم تراکم این برجستگی ها بشدت زیاد شده و ارتفاع آنها به یک متر نیز میرسد و با توجه به اینکه کاملاً سفت و سخت هستند، عبور اتومبيل و موتورسيكلت و حتي چهاپايان از این نواحی غیر ممکن می شود و فقط بصورت پیاده می توان به این نواحی رفت. بدترين قسمت كوير از نظر ناهمواري "كاسه" نام دارد. وجه تسميه کویر سیاه: سیاه بودن قسمت­های مرکزی نمکزار در تصاویر ماهواره­ای دیده می­شود. (شکل .....) عملاً در داخل کویر نيز می توان اين مناطق را تشخیص داد. علت تیره بودن این نواحی آنست که دیواره بين چند ضلعی های نمک به هم نزدیک شده و ارتفاع آنها افزوده می شود. علاوه برآن بر روی لبه­های چند ضلعی­ها ماده کف آلود خشک شده ای دیده می شود که برنگ تیره است. در زمان خيس بودن، این ماده حالت شبیه چربی دارد (چربه­ کویر). چربه کویر بین گل زیرین و قشر نمک قرار دارد.