مشخصات سرای ملک
سرای ملک، با معماری خاص و تزئینات تماشایی خود یکی از زیباترین سراها و جاذبه های زنجان است. اين بنا از الگوي سراهاي رواق دار تبعيت كرده كه امروزه رواق هاي آن مسدود شده و به حجره ها اضافه شدند. حياط داراي معماري چهار ايوانه با پلان مربع كه دور تا دور آن داراي بيست حجره و چهار راهروي دسترسي بين حجره هاي شرقي و غربي است.
ستون هاي رواق ها به صورت مستطيل با نيمه ستوني گرد اجرا شده و ايوان شمالي از همه مرتفع تر بوده و سه ايوان ديگر با ارتفاع كمتر و قوس كليل آذري پوشش داده شده است. ورودي شرقي از طريق دالاني با چشمه طاق كلمبه به حياط اصلي متصل مي شود.
تاریخچه سرای ملک
ساخت این بنا در سال 1330 ﻫ .ق به پایان رسیده و در سال 1345 ﻫ .ق مرمت شده است.
تاريخچه ساخت و نام سازنده بنا به شرح زير است : (( ابتدا در روز عيد غدير 1298 آغاز كردند و با اتمام عجل السادات الغطا آقا ميرزا هدايت الله ملك التجار زنجاني در عيد غدير 1300 به اتمام رسيد.))
ویژگیها سرای ملک
سرای ملک زنجان، در گذشته نه چندان دور، آنچنان رونق داشتند که همه با اسم و نام و نشان سرای ملک این بازار را می شناختند. سرای ملک از دیر باز محلی برای رونق اقتصادی بوده و در دل بافت بازار تاریخی زنجان خودنمایی می کند.
سیمای عمومی سرای ملک
سراي ملك به مساحت 82/2811 متر مربع در یک طبقه بنا شده و داراي يك حياط و سه دالان ورودي و يك دالان ورودي جنوبي است كه از سمت شرق داراي يك ورودي ديگر نیز می باشد.
ورودي سرا از راسته اصلي بازار، تزئينات كاشيکاری و آجرهایی با رسمي بندي ظریف و زيبا دارد که خطوط این رسمي بندي با كاشي فيروزه اي رنگ حميل بندي شده و داخل قطعات كاربندي نيز با كاشي تزئين شده است. فضاي مركزي سرا داراي الگوي چهار ايواني است و ايوان شمالي رو به روي ورودي حياط قرار گرفته و تزئينات آن شامل كاشيكاري در زمينه كاربندي است كه نقوش گره و هندسي با تكنيك معرق داخل (مقعلي) كار شده است.
زمان مناسب بازدید سرای ملک
فصل های بهار و تابستان، زمان مناسبی برای سفر به زنجان و بازدید از این جاذبه هستند.
سایر اطلاعات سرای ملک
در کاروانسرای ملک، در چشمه طاق اول به سبك كاروانسراها دو گشايش در دو طرف ورودي وجود دارد که ورودي جنوبي ، ورودي تجاري مشتري هاي بازار بوده و از اهميت بيشتري برخوردار است و در محل تقاطع دالان ورودي و دالان عمودي بر آن، چهار سوقي شكل گرفته كه فضاي مركزي آن با يك كار بندي 16 تايي غالب شاقولي پوشش داده شده است. اين دالان داراي شش حجره بوده و دالان عمود برآن داراي بيست حجره است.
ورودي غربي با سه طاق كلمبه فاقد حجره بوده كه حكايت از ارزش كمتر اين ورودي دارد. در اين بنا در قسمت شمال غربي يك زيرزمين وجود دارد كه الحاقي به نظر مي رسد.
نکات مثبت سرای ملک
مرمت این بنا انجام شده و با توجه به کاربریهایی که برای مرمت در نظر گرفته شده، این سرا به سرای صنایع دستی تبدیل میشود.