بازار بزرگ کرمان

این بازار در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ هجری شمسی به‌عنوان اثری ملی به ثبت رسید.

با توجه به سرپوشیده بودن بازار بزرگ کرمان، هر زمان از سال می‌توانید از آن بازدید و خرید کنید.

این بازار از دید بسیاری از محققان گردشگری، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین بازار ایران محسوب می‌شود و از دیرباز محل خریدوفروش و صادرات و واردات استان بوده است.

بازار بزرگ کرمان از بازارهای متفاوتی همچون بازار گنجعلی‌ خان، بازار اختیاری، بازار قیصریه (زرگری)، بازار مسگرها، بازار کفاش‌‌ها، بازار کلاه‌مال‌‌ها، بازار آهنگری، بازار عزیز، بازار عطاران، بازار مظفری، بازار قدمگاه، بازار قلعه محمود و بازار قلعه تشکیل شده است. از دیگر بخش‌‌های بازار کرمان، چهارسوق‌‌هایی هستند که این بازار را به دیگر بازارهای فرعی ارتباط می‌دهند؛ نظیر چهارسوق گنجعلی‌ خان که محل تقاطع دو راسته بازار است و در گذشته یکی از پرترافیک‌ترین نقاط تجاری شهر کرمان بوده است. مجموعه‏‌های گنجعلی‏ خان، ابراهیم خان، وکیل و حاج آقا علی در بازار کرمان قرار دارند.

راسته جنوبی

راسته جنوبی که عنوان قدیمی‌‌ترین و مهم‌ترین راسته بازار کرمان را دارد، از دروازه جنوبی شهر (دروازه رق‌ آباد یا ریگ‌ آباد) آغاز می‌شود و تا چهارسوق در مرکز بازار ادامه می‌یابد. در گذشته، کاروان‌هایی که از جنوب به کرمان وارد می‌شدند و کاروان‌‌هایی که از شمال (خراسان) به‌سمت جنوب می‌رفتند، باید از این دروازه می‌گذشتند.

راسته شمالی

آنچه به‌عنوان راسته شمالی شناخته می‌شود، از شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته و دومین راسته مهم و اصلی بازار کرمان است. این راسته از دروازه شمالی شهر (دروازه خراسان) در خیابان ابوحامد تا چهارسوق بازار ادامه دارد.

راسته غربی-شرقی

راسته غربی-شرقی، سه کیلومتر طول دارد و می‌توان دو بخش برای آن در نظر گرفت. بخش غربی از میدان ارگ تا چهارسوق امتداد دارد و بخش شرقی از خیابان میرزارضا کرمانی تا چهارسوق را در بر می‌گیرد. راسته غربی-شرقی از رونق کمتری نسبت به راسته شمالی و جنوبی برخوردار است.

بنابراین دو راسته اصلی شمالی-جنوبی و شرقی-غربی در بازار کرمان قرار دارد که در محل چهارسوق به‌صورت دو خیابان متقاطع، یکدیگر را قطع می‌کنند. چهارسوق در اینجا مانند یک چهارراه عمل می‌کند.

در بازار کرمان، برخی قسمت‌ها همچون بازار وکیل، بازار اختیاری، بازار گنجعلی خان و… قسمتی از راسته بازار محسوب می‌شوند. بخش‌هایی مانند بازار قلعه و بازار سردار و… به دو شکل ایجاد شده‌اند: راسته‌هایی که راسته اصلی را قطع می‌کنند و تیمچه‌هایی که به بازار بزرگ‌ راه دارند.

این بازار عمدتا پس از سده هشتم هجری قمری ساخته شده و در نتیجه هر بخش از آن در زمان یکی از مقامات شهر احداث شده و ویژگی‌های خاصی از هر دوره را در خود جای داده است. با توجه به اینکه بر سر راه ادویه و بعد از آن جاده ابریشم قرار داشت، نقش بسیار بزرگی در رونق اقتصادی منطقه ایفا می‌کرد. پارچه، ظروف مسی و انواع صنایع دستی کرمان به کشورهای چین و هند صادر و از آنجا نیز ادویه و پارچه وارد می‌شد.

بلندترین بادگیر کرمان در بازار کرمان است و شهرت جهانی دارد. همین موضوع باعث شده تا یکی از بازارهای منحصربه‌فرد ایران باشد. دوره‌های تاریخی بسیاری را پشت سر گذاشته و سبک معماری آن بسیار غنی و باارزش است. یکی از ویژگی‌‌های دیگر بازار کرمان، بازارهایی هستند که به‌صورت غربی و شرقی آن را قطع کرده‌اند؛ در این میان دو بازار قلعه و قلعه محمود در راستای هم و در جهت عمود بر راستای بازار قرار دارند.

ساختار بازار سنتی کرمان را عناصر یا بخش‌هایی شامل راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی، سرای، تیمچه و چهارسوق یا چهارسو تشکیل می‌دهند. سرا یا همان گذرگاه اصلی و فرعی، مسیر طولانی بازار است که در دو طرف آن دکان‌ها و مغازه‌های گوناگونی قرار دارند و هر یک کالایی را عرضه می‌کنند.

هنگامی ‌که در بازار کرمان قدم می‌زنید، با یک حیاط میانی مواجه می‌شوید که دورتادور آن را حجره‌های گوناگون احاطه کرده‌اند. در بازار کرمان، فضاهای سرپوشیده‌ای وجود دارد که به بورس کالاهای خاص اختصاص یافته است. این فضای بازار که به‌عنوان «تیمچه» شناخته می‌شود، با زیبایی بی‌نظیری تزیین شده ‌است. چهارسوق یا چهارسو نیز فضای زیبایی به سبک معماری اصیل ایرانی دارد که محل تقاطع دو راسته اصلی بازار است.

بازار کرمان همان طور که از نامش مشخص است، در شهر کرمان قرار دارد و به‌واسطه ورودی‌های متعددش، امکان دسترسی به آن آسان است. از میدان ارگ در غرب، خیابان میرزا رضای کرمانی در شرق، خیابان امام خمینی (ره) یا خیابان مطهری در جنوب، میدان شهدا یا خیابان شریعتی در شمال می‌توانید وارد بازار کرمان شوید.

بازار بزرگ کرمان شامل راسته‌ها و بازارهای متفاوتی می‌شود و جالب اینکه، مجموعه بناهای متصل به این بازار، ۶۰ درصد از بناهای تاریخی کرمان را تشکیل می‌دهند. در هر یک از این بازارها بناهایی چون مسجد و حمام نیز وجود دارد. صف عزاخانه، مسجد وکیل، مسجد گنجعلی خان و مسجد چهل‌ستون هر یک مساجدی هستند که با نام بازار اصلی خود نامیده می‌شوند و جزئی از بنای آن به حساب می‌آیند. از شکل خاص هر یک از حمام‌‌ها یا مسجدها در بازارهای مختلف می‌توان نوع معماری دوره‌شان را بررسی کرد و به نتایج جالبی رسید.