بازار قم (بازار سنتی قم)

بازار قم ( بازار سنتی قم) که از جمله آثار تاریخی و دیدنی شهرستان و همچنین استان قم است، شامل دو راسته سر پوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار از یک سو به سنت معماری بازار باز می‌گردد و از سوی دیگر به خاطر گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان و ناشی از هوای کویری قم است.

بخش هاي وسيعي از بازار قم يعني بازار كهنه در دوران صفويه و در پيرامون مسجد جامع بنا شد و تا پايان دوره قاجاريه بناهايي كه بدان نياز بود درآن جاي گرفت . در دوران ناصرالدين شاه بازار قم روبه گسترش نهاد و " بازارنو" احداث شد ودر دو سوي اين راسته نو، بناها ي تازه اي مثل تيمچه بزرگ ساخته شد . درسال هاي نخست دوره پهلوي نيز برمبناي ضرورت هاي تجاري موجود، بخش هايي به بازار نو افزوده شد.

تهويه و نور رساني بازار از طريق در يچه هايي كه در پوشش گنبدي آن تعبيه شده صورت مي گيرد. اين دريچه ها در بالاي گنبد به شكل دايره و در دو طرف آن قرار دارند و به شكل قلب مشاهده مي شوند . تركيب نوري كه از سقف مي تابد وحجم گنبدي سقف ، فضايي دلنشين به وجود مي آورد.

مصالح ساختماني مورد استفاده در بازار قم با توجه به امكانات محيطي از خشت، آجر، گل وسنگ فراهم آمده است . علاوه بر بخش سرپوشيده ، بازار قم داراي سراهايي نيزاست كه مجتمع تجاري بدون سقف هستند و معمولاً به تجارت عمده مي پردازند. اين سراها در حقيقت همان كاروانسراهاي ديروز هستند و شمار و وسعت آنها نشان دهنده اهميت اقتصادي آنها است.

درحال حاضر از بازار قديم قم ، دوبخش " بازار كهنه " و" بازار نو" برجاي مانده كه هر كدام از اين بازارها حدود يك كيلومتر طول دارد. مساجد موجود در بازار قم با توجه به مقدم بودن وظايف مذهبي مسلمانان بر ديگر امور، كاربري خود را ازگذشته هاي دور تاكنون حفظ كرده اند. علاوه برمسجد جامع كه نزديك بازار كهنه قرا ر دارد، در بازاركهنه ونو تعدادي مسجد بزرگ و كوچك با فاصله هاي اندك براي تأمين نيازهاي معنوي كسبه و بازاريان و مشتريان و ساكنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنيدن بانگ اذان در كوتاه ترين زمان به اداي نماز بپردازند.

اين بازار ابتدا به صورت خطي و به شكل يك پارچه ساخته شد وازميدان كهنه تا پل عليخاني ادامه داشت . بازارقم تيمچه ها ، سراها و... ديگري را هم در بر مي گرفت . حدود پنجاه سال پيش به موازات توسعه شهر قم و به دليل احداث خيابان هاي جديد، بازار به چند بخش تقسيم شد وقسمت هايي از آن براي هميشه از ميان رفت .

بازارهای سنتی یک ترکیب واحد یکپارچه و پیوسته از عناصری است که در پیوند مستمر و متداوم در گذر از تاریخ حاصل شده است، اما تک بناها و عناصر تشکیل دهنده بازار، با برخورداری از ویژگی هائی منحصر به فرد، نیازمند بررسی در جهت تکمیل و شناخت این مجموعه واحد و پیوسته است. بازار قدیم قم در بافت تاریخی شهر واقع شده و محلات اولیه شهر در قبل و بعد از اسلام در این حوزه از شهر گسترش یافته است و با دارا بودن عناصر شاخصی، این مجموعه نقش مهمی را داشته است و دارای عملکردهایی چون مذهبی- سیاسی- تجاری آموزشی و فرهنگی در این مجموعه شکل داده است اما در قرن معاصر بنا به دلایلی از جمله خیابان کشی نقش این مجموعه در شهر کمرنگ شده است. اساساً مسجد در بازار قم به عنوان معبري براي وارد شوندگان مطرح است تا با ذكر و ياد خدا وارد بازار شوند و هنگام نماز، ياد خداوند آنها را از كم فروشي ، تقلب وبي عدالتي باز دارد. همين امر موجب حضور توام بازار ومسجد طي قرون متمادي شده است. مسجد روابط روحي و معنوي حيات اجتماعي را تأمين مي كند و بازار، روابط اقتصادي جامعه را حيات مي بخشد.