مشخصات مجموعه امیر چخماق یزد
تاریخچه مجموعه امیر چخماق یزد
امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاکم یزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهاده است. این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است. از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است.
اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شده است. البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده است. این میدان تا پیش از دوره پهلوی مانند برخی دیگر از میدان ها گورستان نیز شده بوده و پاره ای از مردم برای فرخندگی حسینیه اش، مردگان خود را در آنجا خاک میکردند. از همان آغازین سالهای این سده از این کار جلوگیری می شود و گورها ویران و دوباره میدان میشوند.
این باور وجود دارد که در قرن سیزدهم این میدان را حسینه کردند و بر سردر بازار، این تکیه را ساختند. کتیبه کار گذاشته شده در غرفه شاه نشین که تاریخ ۱۲۹۶ هجری قمری (۱۲۵۸ هجری شمسی) بر خود دارد نیز پیشینه این بنا را تنها ۱۳۰ سال نشان می دهد.
سیمای عمومی مجموعه امیر چخماق یزد
دو طرف راهروی شمالی که از کریاس به صحن مسجد وارد می شود، شبکه های ظریف از کاشی های معرق در پنجره ها نصب شده اند. دور خارجی گنبد و بر کمربند آن عبارت «السلطان ضل الله» به کوفی بنایی تکرار شده، در دو طرف بال های صفه (ایوان) دو گل مربع کتیبه دار به خط کوفی قرار دارد که در راست چهار بار «ولی الله التوفیق» و در دست چپ چهار بار عبارتی عربی کتیبه شده که خواندن آن تا به حال میسر نشده است.
محراب ایوان اصلی از کاشی معرق و با طاق نمای مقرنس کاری است و در وسطش سنگ مرمر بسیار خوش تراشی به اندازه 15/1 در 38/2 متر نصب شده است. در وسط مقرنس کاری آن یک گل مربع از کاشی معرق است که چهار بار (الله محمد علی) به خط کوفی نقش شده و در قسمت بالای ستون های دو طرف سنگ (سبحان حی الذی لایموت) کتیبه شده است. سردر شرقی مسجد دارای کتیبه ای از کاشی معرق به خط ثلث محمد الحکیم است. گنبد مسجد که خمیده و ترکدار است با کاشی سبز رنگ کاشی کاری شده است و پیرامون کتیبه ای به خط کوفی قرار دارد.
تکیه امیر چخماق دارای دو منار است که در یک سمت حسینیه واقع شدند و هنگام سوگواری و نخل برداری، حاکم در غرفه شاهنشین و بانوان در دیگر غرفهها تکیه میزدند و به تماشای مراسم میپرداختند. همچنین، وضع طاق بندی ها و سردر مناره ها طوری است که معرف نوعی مخصوص از معماری شهر تاریخی یزد به شمار میرود.
زمان مناسب بازدید مجموعه امیر چخماق یزد
با توجه به وضعیت آب و هوایی یزد، فصل های بهار و زمستان زمان مناسبی برای بازدید از جاذبه های این استان هستند.
ویژگیها مجموعه امیر چخماق یزد
از ویژگی های این جاذبه می توان به ثبت آن در تاریخ 1 شهریورماه 1378 با شماره 2416 به عنوان یکی از آثار ملی ایران اشاره کرد.