شهر تاریخی بلقیس

شهر بلقیس که با عنوان اسفراین کهن نیز معرفی می‌شود، یادگاری از دوران پیش از اسلام است و بازدید از آن مورد توجه علاقه‌مندان به جاذبه‌های تاریخی قرار می‌گیرد. این شهر در ۳ کیلومتری جنوب غرب شهر کنونی اسفراین قرار دارد.

ارگ بلقیس یا نارین قلعه از مهم‌ترین بخش‌های این شهر به شمار می‌رود و قدمت آن به حدود ۱,۲۰۰ سال قبل بازمی‌گردد. اولین دوره‌ استقرار در این قلعه مربوط به زمان بعد از حمله‌ مغول است و براساس شواهد موجود، بعدها مورد مرمت قرار گرفته است. این ارگ آخرین بار به تصرف افغان‌ها درآمده و کاملا تخریب شد؛ اما تا اواخر دوران قاجار خانواده‌هایی به‌شکل مستقل در آن زندگی می‌کرده‌اند. این ارگ بعد از ارگ بم، دومین بنای گلی ایران است که بر اساس اصول معماری ساسانی با مصالح ساده و در دسترسی مانند خشت و گل ساخته شده است.

مجموعه شهر تاریخی بلقیس حدود ۴۰۰۰ سال قدمت دارد. براساس شواهد یافت شده، به‌هنگام گشایش منطقه کنونی شهر تاریخی بلقیس توسط سپاه اسلام در سال ۳۱ هجری قمری، شباهت این منطقه با سرزمین ملکه سبا که «بلقیس خاتون» نام داشت، باعث شد تا این منطقه نیز به نام «بلقیس» شهرت یابد. عده‌ای نیز بر این باورند از آنجایی که دستور مرمت و بازسازی این شهر تاریخی در آن زمان، توسط «بلقیس خاتون» مادر تیمور گورکانی صادر شد، این شهر «بلقیس» نام گرفت.

تعدادی از مورخان و جغرافی‌دانان اسلامی اسفندیار، پسر گشتاسب، را بنیان‌گذار این شهر می‌دانند. به گفته این منابع زندگی در شهر تاریخی بلقیس تا پایان دوره صفویه ادامه داشته است. سرانجام در اواخر دوران حکومت طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادرشاه افشار یعنی سال ۱۱۳۱ هجری قمری، با حمله افغان‌ها به کشورمان این شهر کاملا ویران می‌شود.

پی ام. سایکس، افسر انگلیسی، در سال ۱۸۹۳ میلادی از منطقه اسفراین دیدن کرده و نخستین فردی بود که شهر تاریخی بلقیس را نقشه‌برداری کرد. او معتقد است که نام بلقیس را جویندگان و قاچاقچیان عتیقه به‌دلیل فراوانی گنجینه‌ها در این شهر به آن نسبت داده‌اند.

شهر تاریخی بلقیس در سال ۱۳۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مورد تصویب قرار گرفت. نام این جاذبه در ۵ آذر ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

این مجموعه‌ تاریخی شامل بقایای یک ارگ و خندق‌های اطراف آن، برج و بارو، منار تپه، آب‌ انبار، بازار، کاروانسرا، یخدان و گورستان می‌شود.

باتوجه به وضعیت آب و هوایی استان خراسان شمالی، فصل بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه است.

اهمیت این اثر باستانی به‌قدری زیاد است که کتابی با عنوان «شهر تاریخی بلقیس اسفراین سیری بر جلوه‌های هنر و معماری» برای آشنایی با این اثر، تهیه و چاپ شده است. این کتاب حاصل ۶ سال تلاش نیرو‌های پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس بوده است. علیرضا نجفی، احمد نیک‌گفتار و حامد وظیفه‌شناس تهیه و تدوین این کتاب را بر‌عهده داشته‌اند.

جاذبه‌های دیدنی بسیاری مانند پارک ملی ساریگل و آبشار ایزی در نزدیکی شهر بلقیس قرار دارد که بازدید از آن‌ها را نیز به شما پیشنهاد می‌‌کنیم.

متاسفانه به مرور زمان و به دلیل حفاری‌های غیرقانونی، بخش‌‌هایی از شهر تاریخی بلقیس آسیب دیده است.