مشخصات قلعه فلک الافلاک خرم آباد
قلعه فلک الافلاک از شرق و جنوب شرقی به رودخانه خرم رود، از غرب به خیابان امام خمینی و از شمال به خیابان فلک الافلاک محدود میشود.
نکات مثبت قلعه فلک الافلاک خرم آباد
این بنا در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۸۳ درفهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
امکانات ویژه قلعه فلک الافلاک خرم آباد
این جاذبه دارای امکاناتی همچون:دسترسی به وسایل نقلیه،پارکینگ،دستشویی،اقامتگاه،رستوران،بوفه و پوشش شبکه است.
تاریخچه قلعه فلک الافلاک خرم آباد
ساسانیان در حدود منطقه کنونی خرمآباد، شهری با نام شاپورخواست ساختند و از این دژ به عنوان مرکز حکومتی و نظامی استفاده میکردند. شاپورخواست بعدها ویران و در حدود سده هفتم هجری قمری، شهر خرمآباد فعلی به جای آن بنا شد. قلعه فلک الافلاک خرم آباد در منابع تاریخی مکتوب، با نامهای متفاوتی چون دژ شاپور خواست، سابرخاست، دزبر و قلعه خرماباد یاد شده است. نام «فلک الافلاک» (به معنای سپهر سپهران)، عنوانی است که از دوره قاجاریه برای این قلعه در نظر گرفته شد و از آن روزگار تا به حال باقی مانده است.
در واقع وجه نامگذاری این بنا، شاید به دلیل وجود دوازده برج قلعه که اشارهای به دوازده برج فلکی دارد، باشد. علاوه بر این نام قلعه ممکن است استعارهای از دست نیافتنی بودن آن باشد. قلعه فلک الافلاک خرم آباد در دورههای گوناگون، دستخوش تغییر و تحولات متعددی شده است که بیشترین این تحولات مربوط به دوره صفویه تا قاجار میباشد.
بر اساس مدارک موجود، تا حدود صد سال پیش، بارویی دوازده برجی در پیرامون بنای فعلی وجود داشته که اکنون آثار این برج در محوطه شمال غربی قلعه دیده میشود. قلعه فلک الافلاک خرم آباد به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود، در قرن چهارم هجری قمری به مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه تبدیل شد. قلعه فلک الافلاک در زمان حکومت خاندان بدر (قرن چهارم هجری قمری)، به عنوان خزانه سلطنتی کاربرد داشته و در زمان اتابکان لر کوچک و والیان لرستان در دوره صفویه و قاجاریه، مقر حکومتی بود. در دوره پهلوی اول و دوم، کاربرد این قلعه به ترتیب پادگان نظامی و زندان سیاسی بوده است.
ویژگیها قلعه فلک الافلاک خرم آباد
ویژگیهای تاریخی و معماری قلعه فلک الافلاک آن را در میان یادگارهای تاریخی غرب کشور متمایز ساخته و به آن شکوه و جذابیت خاصی بخشیده است. همچنین آن حوزه جغرافیایی بخش زیادی از حیثیت و اعتبار معنوی و تاریخی خود را مدیون وجود فلک الافلاک است. هرچند این دژ تاریخی در طول تاریخ تحولات بسیاری را به چشم دیده و در برابر آسیبها پایداری کرده ولی در چند دهه اخیر مسائل و مشکلات فراوانی بر آن عارض گردیده است.
از جمله آنها میتوان به حضور نهادهای غیرمسؤول در حریم قلعه اشاره کرد که در مقوله مدیریت قلعه و جذب گردشگران موجب چالشهای اساسی شدهاند و لطمات جبران ناپذیری بدان وارد کردهاند.
از ویژگیهای اصلی قلعه فلک الافلاک خرم آباد میتوان به قرارگیری بر فراز صخرههای سنگی و اِشراف کامل آن به دره تاریخی خرمآباد و جاری شدن چشمه پرآب گلستان از دامنه شمالی تپه اشاره نمود. مجاورت قلعه فلک الافلاک با غارهای پیش از تاریخ دره خرمآباد، سنگ نوشته خرمآباد، مناره آجری، پل شکسته (پل شاپوری) و گرداب سنگی، بیانگر پیوستگی تاریخی این قلعه با آثار مذکور است.
سیمای عمومی قلعه فلک الافلاک خرم آباد
وسعت تقریبی قلعه فلک الافلاک 5300 مترمربع است و دارای 8 برج، 2 صحن و 300 جانپناه میباشد. فضای داخلی قلعه به 4 تالار نسبتاً بزرگ پیرامون و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است. ارتفاع بلندترین دیوار تا سطح تپه 23 متر است.
مصالح بکار رفته در ساخت این قلعه، سنگ، آجر، خشت و ملات گچ و آهک است. ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج جنوب غربی تعبیه شده که پس از گذر از راهروی ورودی، به حیاط اول متصل میگردد. در گوشه شمال شرقی حیاط اول یک حلقه چاه آب به عمق 40 متر وجود دارد که آب مورد نیاز ساکنان قلعه از آن تأمین میشده است (البته اکنون نیز قابل بهرهبرداری است.)
زمان مناسب بازدید قلعه فلک الافلاک خرم آباد
بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه اواسط بهار تا اوایل تابستان است.
پیشنهاد ویژه قلعه فلک الافلاک خرم آباد
در نزدیکی این جاذبه مقبره باباطاهر، خانه آخوند ابو، زورخانه طیب، رودخانه خرم آباد قرار دارد به شما پیشنهاد میکنیم از این جاذبه ها بازدید کنید.
سایر اطلاعات قلعه فلک الافلاک خرم آباد
در گذشته آب مورد نیاز ساکنین قلعه از این چاه تامین میشده است و از همین راهرو میتوان به پشتبام قلعه رسید و چشمانداز زیبای شهر را مشاهده کرد. دور تا دور قلعه را پرتگاهی مخوف فرا گرفته که دارای پوشش گیاهی است و راه ورود به فلک الافلاک را دشوارتر میکند.
نام این قلعه به مفهوم آسمان نهم و بالاترین فلک است که به طور مجازی دست نیافتنی بودن آن را میرساند.
در ساخت قلعه از مصالحی چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است. قلعه فلک الافلاک، پایداری و ماندگاری خود را در دورههای مختلف تاریخی، مرهون موقعیت ممتاز سوق الجیشی تپه فلک الافلاک در گلوگاه دره خرم آباد است.
از این رو بنای قلعه فلک الافلاک خرم آباد، آثار و نشانههای زیادی از تحولات معماری دوره های گوناگون را با خود به همراه دارد. همچنین در بنای فلک الافلاک به راههای عبور و مرور شمال به جنوب و شرق به غرب توجه شده است که به نوعی مرکز ثقل مسیرهای دسترسی غرب کشور به شمار میآمده است.