مشخصات امامزاده عبدالله(ع)
قریه آیینه ورزان یکی از روستاهای قدیمی شهرستان دماوند است که در فاصله 17 کیلومتری شهر دماوند، در 70 کیلومتری شرق تهران، در فاصله 4 کیلومتری جبهه شمالی جاده تهران – فیروزکوه، در دامنه کوه زرین و در ارتفاع 2174 متری از سطح دریا قرار دارد.
بنای امامزاده عبدالله روستای آینه ورزاندر جهت شمال - جنوب است و محراب در ضلع جنوبی آن قرار دارد. در جهت شرقی امامزاده بنایی به صورت کفش کن و نمازخانه که مربوط به دوران صفویه است وجود دارد که کاشی کاری آن به سبک مغولی و با کاشی های فیروزه ای رنگ تزیین شده است.
تاریخچه امامزاده عبدالله(ع)
امامزاده عبدالله از نوادگان بلافصل امام جعفر صادق(ع) است و بنای آرامگاه ایشان نیز مربوط به دوران مغول و دوران صفویه است. در شجره نامه اي كه داخل امامزاده ديده مي شود و مهر حضرت آيت الله مرعشي را هم دارد،آمده است كه امامزاده عبدالله بن امام جعفر صادق(ع)مشهور به عبدالله افتح،پس از شهادت امام رضا(ع) از قزوين به سوي دماوند جهت اختفاء رهسپار شدند و در دماوند توسط عمال مأمون خليفه عباسي به شهادت نائل گشتند.
تنها كسي كه توصيفي از امامزاده عبدالله (ع)در سفر نامه خود آورده ،اعتمادالسلطنه است.او در سال 1301از اين امامزاده ديدن كرده و نوشته است:«بقعه امامزاده عبدالله از حوض و صحن گذشته،ابتدا اتاقي است كه مسجد و جاي نماز كردن است. از اين اتاق داخل بقعه مي شوند،در وسط بقعه و بر روي قبر دو ضريح چوبي است. در اتاق اول كه مسجد است در زاويه طرف شمال متصل به بقعه دري است و درگاهي كه در آن درگاه سوراخي است .در اينجا آب چشمه از كمر كوه پايين ريخته و از زير اتاق،داخل حوض صحن مي شود.
ویژگیها امامزاده عبدالله(ع)
بر روی قبر امامزاده صندوق منبت کاری شده ای قرار دارد که بر روی بیرونی آن کتیبه ای به خط نستعلیق وجود دارد که حکایت از ساخت و نصب آن در دوره ی صفوی دارد. هم اینک در چوبی و با ارزش امامزاده در موزه دوران اسلامی نگهداری می شود.
سیمای عمومی امامزاده عبدالله(ع)
معماری این بنا از سنگ، ملات و گچ و یادگاری از اواخر دوره ی مغول است. گرچه گنبد آن به دلیل ترمیم هم اینک چادری بر روی آن کشیده شده و نیاز دارد به منظور حفظ این بنای ارزشمند هر چه سریعتر ترمیم تا از نفوذ آب به داخل امامزاده و خرابی گنبد اقدام شود. کاشی کاری های داخل بنا به شکل چهارگوش و کوکبی که متعلق به دوران هشتم هجری و به سبک دوره ی مغول است.
گنبد امامزاده به صورت دو پوشه و از نوع گنبدهاي رك ترك دار است كه هر چقدر به سوي بالا مي رود از قطر آنها كاسته شده و ضلع ها در يك نقطه پايان مي پذيرند كه بلافاصله روي ساقه بنا به صورت هشت ترك قرار گرفته و نسبت به ساقه بنا از خيز بسيار بلندي برخوردار است. روي گنبد،پوششي از گچ و آهك ديده مي شود كه قسمت هايي ريخته و دوباره تعمير گرديد.
گنبد داخلي بر روي دايره اي واقع شده، بدين صورت كه طرح هشت ضلعي به وسيله هشت رومي باربر تيزه دار اتصالي تبديل به شانزده ضلعي سپس دايره شده و گنبد كه به صورت عرق چين كم خيزي است،روي آن به وجود آورده اند،زير گنبد پنج ظرف شيشه اي آبي رنگ آويزان بوده و مرتب مورد دستبرد سود جويان و دلالان عتقيه واقع مي شد.اكنون از اين ظروف در زير گنبد،تنها نيمه اي كه در زير گنبد چسبيد هاند مشاهده مي شود و متاسفانه بقيه اين ظروف مورد دستبرد واقع شده اند.
در نماي خارجي بنا تزئينات خاصي ديده نمي شود.از پايه تا گنبد جز اندود گچ و آهك چيز ديگر به چشم نمي خورد.اين اندود گچي متعلق به تعميرات اخير است.معمار به صورت ساده با سنگ چين و بندهاي گچي عمودي بنايي ساده را ساخته و پرداخته كرده است.داخل بنا ،ازاره را با كاشيهاي لاجوردي خشتي تزئين كرده اند.اين كاشيها داراي نقوش گلبرگهاي تزئيني با الهامي از كاشيهاي كوكبي شكل زمان ايلخانان است.پنج ظرف شيشه اي لعابدار فيروزه اي رنگ كه از نوع ظروف ظريف و معروف به سياه قلم است در زير گنبد داخلي به سقف آويزان بود.
پیشنهاد ویژه امامزاده عبدالله(ع)
در محوطه حیاط امامزاده درخت چناری دیده می شود که قدمت عمر آن حدود 600 تا 700سال است و خاطرات زیبایی را برای کهنسالان این روستا تداعی می کند و همه اهالی قدیم این روستا در روزهای تابستان از سایه سار آن بهره می برند.
همچنین در جبهه شمال شرقی بقعه چشمه آب گوارایی است که آب آن به سمت صحن خارجی آرامگاه به داخل حوضچه ای جریان می یابد.
سایر اطلاعات امامزاده عبدالله(ع)
امامزاده عبدالله آیینه ورزان در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
طبق اظهارات اهالی در سالهای خیلی دور تعداد پنج ظرف سفالین لعابدار فیروزه رنگ معروف به سیاه قلم در زیر گنبد نصب بوده که توسط قاچاقچیان و دلالان عتیقه مورد سوء قصد، تخریب و سرقت قرار گرفته است.
نکات مثبت امامزاده عبدالله(ع)
در چند سال اخیر در اطراف امامزاده چندین حسینیه احداث شده و بقعه در میان جبهه شمالی، رواق و ایوان در قسمت شرقی و حسینیه یاد شده نیز در گوشه شمال شرقی آن واقع است که در نتیجه بنای امامزاده را به صورت یک مجموعه کامل جلوه گر ساخته است.
منبع امامزاده عبدالله(ع)
اعتمادالسلطنه،محمدحسن خان،مطلع الشمس،به اهتمام تيموربرهان ليمودهي ( تهران ، فرهنگسرا ، زمستان1362)
-ويلبر،دونالد،معماري اسلامي ايران در دوره ايلخانان،ترجمه عبدا...فرياد (تهران،علمي فرهنگي،چاپ دوم 1365)
-فرهنگ جغرافيايي ارتش.ج1.استان مركزي(انتشارات جغرافيايي ارتش،1328)
-آثار باستاني در پناه قانون«امامزاده آئينه ورزان»مجله اثر،سازمان ميراث فرهنگي ش15و 16پائيز و زمستان1367
-اسكندر مختاري طالقاني،«امامزاده عبدا...آيين ورزان»مجله اثر ،سازمان ميراث فرهنگي،ش22و23(سال1372)
-مسعود نصرتي،پايان نامه فوق ليسانس دانشگاه تهران،گروه باستان شناسي،دانشكده ادبيات و علوم انساني
- خبرگزای جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)